Türkiye'deki Çocukların Eğitime Erişim Karnesi Açıklandı

Eğitim Reformu Girişimi'nin (ERG) yıl içerisinde farklı zamanlarda 5 dosya halinde yayımlayacağı Eğitim İzleme Raporu 2019'un üçüncü dosyası "Öğrenciler ve Eğitime Erişim" yayınlandı.

Rapor, eğitimin içeriği ile ilgili gelişmeler, ortaöğretim tasarımı, toplumsal cinsiyet eşitliğiyle ölçme ve değerlendirme alanlarına odaklanıyor.

Bir panelle kamuoyu ile paylaşılan raporun sunumunu, ERG Eğitim Gözlemevi Koordinatörü Burcu Meltem Arık ve ERG Araştırmacısı Fidan Gözde Ertekin gerçekleştirirken, Hümanist Büro'dan avukat Seda Akço Bilen ve SEÇBİR'den Melisa Soran konuşmacı olarak yer aldı.

Geçen yıl 2023 Eğitim Vizyonu'nun yayımlandığını anımsatan Arık, şöyle konuştu:

"Ortaöğretimde eğitimden kopuşun olduğu dönem"

"Erişilebilirlik, ayrımcılık olmaksızın herkes için eğitim olmasına işaret eder. Eğitim hakkı, eğitimin zorunlu ve ücretsiz olmasının yanında, nitelikli ve kapsayıcı olmasını da içerir.

"Ortaöğretimde eğitimden kopuşun olduğu bir dönem. Bunun engellenmesine yönelik de iyileştirilmiş, kapasitesi artırılmış pansiyon hizmetlerin ve bazı uygulamaların ortaya konulması öngörülüyor."

Arık oğlanların ve kızların eğitimden erken ayrılma nedenleri arasında farklar olduğunu vurguladı ve şöyle devam etti:

"Kızlar aile ile ilgili nedenlerle okuldan ayrılırken oğlanlar için bu neden daha çok çalışma. 15-17 yaş çocuk istihdam oranı oğlanlarda daha fazla, kızlar ise bakım ve hane içi emek faaliyetlerine oğlanlardan daha fazla katılıyor. Çocuk işçiliği, çocuğun çocukluğunu yaşamasına engel olan; fiziksel, bilişsel ve ruhsal olarak sağlıklı gelişimini zedeleyen her aktiviteyi içerir."

Raporun sunumunu gerçekleştiren Ertekin ise veriler eşliğinde şu bilgileri paylaştı:

"12 yıl zorunlu eğitimde net okullulaşma oranı yüzde 90. Okul öncesi kademesinde eğitime erişimde son 3 yılda 5 yaş için net okullulaşmaya baktığımızda çok ciddi artış olduğu görülüyor. Ancak okul öncesi eğitimin parasız ve zorunlu olmadığı düşünüldüğünde okul dışında kalanların kimler olduğu üzerine düşünmek gerekiyor. İlkokul çağındaki çocukların ise %1,7 si eğitim dışında. Bölgeler ayrımında net okulluşma oranına baktığımızda, ülke genelinde 0,6 yüzde puan olan farkın Güneydoğu Anadolu'da 3,7 yüzde puan olduğunu görüyoruz."

"Engelliler ve mülteciler kolay vazgeçilen grup"

Rapor sunumunun ardından gerçekleşen panelde konuşan Melisa Soran, erişimin yanı sıra kapsayıcı eğitimin önemine değindi. Soran, "Kapsayıcı eğitim, ayrımcılığı azaltmayı, öğrenmeyi artırmayı sağlar. Engelliler ve mülteciler hangi haklar olursa olsun çok kolay vazgeçtiğimiz grup. Eğitim sistemine tanı ile gelen özel gereksinimli çocuklar için tanı hakkını almayı sağlamıyor, etiket oluyor. Suriyeli olmak da engelli olmak gibi bir etiket okullarda. Roman öğrenci vardı, engelli öğrenci vardı, şimdi de Suriyeli öğrenci var, çok sık duyduğumuz bir söylem." diye konuştu.

Soran'ın ardından konuşan Seda Akço Bilen, okullulaşmanın dışında kalan çocuklar oransal olarak az görülse de çocuk nüfusu göz önüne alındığında bu oranın hiç de az olmadığını vurgulayarak, "Eğitime erişimin okullulaşma üzerinden tartışılmasını eksik buluyorum. Okullulaşmak demek eğitime erişmek demek mi?" diye sordu.

Sayılarla Öğrenciler ve Eğitime Erişim

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM
❏ 2018-19 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelinde okul öncesinde net okullulaşma
oranları 3-5 yaş için %39,1, 4-5 yaş için %50,8, 5 yaş için %68,3'tür.
❏ Okul öncesinde 5 yaş net okullulaşma oranının en yüksek olduğu iller Burdur
(%93,5) ve Kocaeli (%90,9); en düşük olduğu iller ise Şanlıurfa (%51,3) ve
İstanbul'dur (%55,4).
❏ Okul öncesi kademesinde, öğrencilerin yarısından fazlası (%52,0) ilköğretim
okullarına bağlı resmi anasınıflarında, %24,7'si resmi anaokullarında, %9,8'i özel
anaokullarında (%9,8) ve %6,1'i toplum temelli kurumlarda öğrenim görüyor.
❏ Diyanet İşleri Başkanlığı'na bağlı 4-6 yaş kurslar ile belediyelerce ve derneklerce
açılan kreşleri kapsayan toplum temelli kurumların sayısı, son üç yılda hızla
artarak 2018-19'da 2.560 oldu; 2017-18'e göre %16,4 oranında arttı.
❏ Okul öncesinde özel öğretimde öğrenim gören çocukların oranı %16,5'tir.

İLKOKUL
❏ İlkokul düzeyinde net okullulaşma oranı 2017-18 yılında %91,5 iken, 2018-19'da
%91,9'a yükseldi.
❏ İlkokulda net okullulaşma oranı kızlar için %92,1, oğlanlar içinse %91,8'dir.
❏ 6-9 yaşta net okullulaşma oranı %98,28'dir.
❏ İlkokul düzeyinde net okullulaşmanın en yüksek olduğu iller Urfa (%94,3),
Diyarbakır (%94,2) ve Ağrı (%94,1), en düşük olduğu illerse 2017-18'de olduğu
gibi Gümüşhane (%67,8), Çankırı (%76,3) ve Tokat'tır (%85,4).
❏ İlkokulda 20 gün ve üzeri devamsızlık yapan öğrencilerin oranı 2017'de %6,2
iken 2018'de bu oran 5,7 oldu.
❏ İlkokul kademesinde özel öğretimdeki öğrencilerin oranı %5,0'dır.

ORTAOKUL
❏ Ortaokulda net okullulaşma oranı 2017-18'de %94,5 iken, 2018-19'da 1 yüzde
puan gerileyerek %93,3'e düştü.
❏ Kızların ortaokul kademesinde net okullulaşma oranı %93,6, oğlanların ise
%92,9'dur.
❏ Ortaokulda net okullulaşma oranının en yüksek olduğu il Ardahan (%96,9), Iğdır
(%94,9) ve Kastamonu'dur (%94,9). Oranın en düşük olduğu illerse Gümüşhane
(%70,4) ve Çankırı'dır (%77,1).
❏ 20 gün ve üzeri devamsızlık yapan öğrencilerin oranı, Temel Eğitim Genel
Müdürlüğü'ne bağlı ortaokullarda %10,0'dır. İmam-hatip ortaokullarında bu oran
2017'de %5,8 iken 2018'de %8,9'a yükseldi.
❏ Ortaokul kademesinde özel öğretimdeki öğrencilerin oranı %6,2'dir.

ORTAÖĞRETİM
❏ 2017-18'de %83,58 olan ortaöğretimde net okullulaşma oranı, 2018-19
eğitim-öğretim yılında %84,20 oldu.
❏ Kızların ortaöğretimde net okullulaşma oranı %83,9 oğlanların ise %84,5'tir.
❏ Oranın en yüksek olduğu iller Bolu (%100,0), Rize (%98,6) ve Isparta (%96,8),
en düşük olduğu iller ise Muş (%53,5), Ağrı (%56,4) ve Şanlıurfa'dır (%61,7).
❏ Kızların ortaöğretimde okullulaşma oranlarının en düşük olduğu bölgeler olan
Güneydoğu Anadolu (%68,4) ve Ortadoğu Anadolu (%70,8), aynı zamanda
oğlanların okullulaşma oranlarıyla kızların okullulaşma oranları arasındaki farkın
en yüksek olduğu bölgelerdir.
❏ Ortaöğretim Genel Müdürlüğü'ne bağlı liselerde öğrenim gören öğrencilerin payı
%39,2, Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü'ne bağlı liselerde %34,9, Din
Öğretimi Genel Müdürlüğü'ne bağlı liselerde %11,7'dir.
❏ Örtaöğretim kademesinde özel öğretimdeki öğrencilerin oranı %13,7'dir.
❏ Mesleki ve teknik ortaöğretimde 20 gün ve üzeri devamsızlık yapan öğrencilerin
oranı %39,8'den %44,0'a, Anadolu imam hatip liselerinde %32,2'den %36,0'a
yükseldi.

AÇIKÖĞRETİM LİSELERİ
❏ 2018-19'da açıköğretim lisesinde öğrenim gören toplam öğrenci sayısı 2017-18'e
göre %0,4 oranında azalarak 1.389.937 oldu.
❏ Mayıs 2019 tarihli verilere göre, açıköğretim lisesine devam eden 14-17 yaş
aralığındaki öğrenci sayısı 2017-18 eğitim-öğretim yılına göre %23,6 azalarak
254.476 oldu. Bu öğrenciler, açıköğretim liselerindeki öğrencilerin %23'ünü
oluşturuyor. Bu oran 2017-18'de %23,9, 2016-17'de %29,5'ti.
❏ Ortaöğretim çağındaki kızların %4,3'ünün, oğlanların %5,5'inin açıköğretimde
olduğu görülüyor.
❏ 14-17 yaş aralığında olup açıköğretim lisesinde öğrenim gören öğrencileri
%58,1'i oğlan, %41,9'u kızdır.

ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLAR
❏ Özel eğitim hizmetlerinden yararlanan toplam çocuk sayısı 2018-19'da önceki
yıla göre %12,8 artarak 398.867 oldu.
❏ Öğrenci sayısı okul öncesinde %28,5 artarak 4.771, ilkokul düzeyinde %9,6
artarak 153.503, ortaokul düzeyinde %16,2 artarak 166.333 ve ortaöğretimde
%11,2 oranında artarak 74.260 oldu.
❏ Özel eğitimde okul öncesi kademesindeki öğrenci sayısı toplam özel eğitim
öğrencilerinin %1,2'sini oluşturuyor. 2017-18'de bu oran %1,1'di.
❏ Ortaokul düzeyinde özel eğitim hizmetlerinden yararlanan öğrenci sayısı okul
öncesinin yaklaşık 35, ortaöğretimin yaklaşık 2 katıdır.
❏ Tüm kademeler içinde özel eğitim hizmetlerinden yararlanan oğlan öğrenci sayısı
kız öğrenci sayısının yaklaşık 2 katıdır.

GEÇİCİ KORUMA ALTINDAKİ ÇOCUKLAR
❏ Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü'nün (HBÖGM) yayımladığı verilere göre,
Eylül 2019 itibarıyla Türkiye'de 1.082.172 eğitim çağında Suriyeli çocuk
bulunuyor.
❏ Genel okullulaşma oranı, 2017-18'de %62,5 iken 2018-19'da %61,4, Eylül
2019'da %63,2 oldu.
❏ Okullulaşan geçici koruma altındaki çocukların %50,7'si oğlan, %49,3'ü kızdır.
❏ Eylül 2019 itibarıyla 11 ilde bulunan 199 GEM'de 39.178 Suriyeli öğrenci vardır.
❏ Açık okullara kayıtlı 24.822 geçici koruma altında öğrenci bulunuyor.

ÇALIŞAN ÇOCUKLAR
❏ 2018'de 15-17 yaş çocuk istihdam oranı %18,2'dir.
❏ Bu yaş grubunda istihdam oranına cinsiyete göre bakıldığında önemli bir fark
olduğu görülüyor. 15-17 yaş kız çocuklarda istihdam oranı %10,2 iken, oğlan
çocuklarda %25,7'dir. (AÖ)

Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.