Yaşlıların (da) Hakları Var!

Sağlıklı ve güçlü yaşlılık döneminin temelleri, yaşamın ilk yıllarında atılmaktadır. Yirminci yüzyılda bireylerin yanı sıra toplumların da yaşlanmasından söz edilmesine nedeni; ortalama yaşam süresi ve toplam nüfusa oranla yaşlı nüfus oranındaki büyük artıştır.

* 1950-2000 yılları arasında 46'dan 66'ya çıkan ortalama yaşam süresinin 2050'de 76'ya çıkacağı,

* 2000 yılında 600 milyon olan 60( +) yaş nüfusun, 2050'de 2 milyara çıkacağı,

* küresel olarak 2000-2050 yılları arasında nüfus içinde 60 (+)yaş kişi oranının yüzde 10'dan yüzde 21'e yükselmesi belenirken, çocuk oranının 1/3 oranında düşeceği,

* gelecek 50 yılda yaşlı nüfusun dört kat artacağı,

* 2050 yılında bazı gelişmiş ülkelerde yaşlı sayısının çocuk sayısının iki katı olacağı,

* gelişmiş ülkelerde kadın erkek oranının 100/71'den 100/78'e yükseleceği,

* 2025 yılına kadar gelişmiş ülke nüfuslarının yüzde 82'sinin, gelişmekte olan ülke nüfuslarının yarısından daha az bir kısmının kentsel alanlarda yaşayacağı,

* 100/88 olan 60(+) yaş kadın, erkek oranının, 2050 yılında 100/87 olacağı,

* 2000 yılında 70 milyon kişi olan 80(+) yaş ileri yaş grubunun, 2050 yılında beş kat artacağı varsayılıyor.

Son yirmi beş yıldır dünya gündeminde yer alan yaşlanma olgusu, ülkeleri farklı durumlara uyarlanabilecek özel önlemler almaya zorlamaktadır. Yirminci yüzyılda endüstrileşmesini tamamlayan ülkelerin nüfus yapısındaki değişimler, başta sosyal güvenlik ve sağlık hizmetleri olmak üzere bazı sosyal sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nca 1982'de Viyana'da yapılan ilk Dünya Yaşlanma Asamblesi'nde; yaşlanma süreci özellikleri ve sorunları ele alınmıştır. Asamble'de benimsenerek "Bağımsızlık, Katılım, Bakım, Kendini Gerçekleştirme, İtibar" başlıkları altında sıralanan ilkeler, tüm dünyada yaşlanma konusunda düşünce ve planlama sürecine yol göstermiştir.

1999 Uluslararası Yaşlılar Yılı çalışmalarının; yaşlıların tam katılımıyla oluşan eşitlik esasına dayalı, ayrımcılığın olmadığı, bütün yaş gruplarını kapsayan bir toplum yaratılmasında - kalkınma hakkı da dahil- bütün insan haklarının ve temel özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine katkısı anlamlıdır.

"Bütün yaşlılar için toplum" ana temalı Uluslararası Yılda;

* Yaşam boyu bireysel gelişme,

* Kuşaklar arası ilişkiler,

* Toplum yaşlanması,

* Kalkınma ilişkisiyle yaşlıların durumuna ilişkin dört önemli konu gündeme getirilerek, yaşlanma konusunun tüm sektörlere dahil edilmesi, yaşamın tüm aşamalarında olanakların arttırılması, sorunun dünya çapında fark edilmesi, araştırma ve politik eylemlerin arttırılması sağlanmıştır.

2inci Dünya Yaşlılar Asamblesi'ne dek geçen yirmi yılda, küresel yaşlanmanın kalkınma sürecine katılabilmesi için yaşlanmaya ilişkin politikaların saptanan rehber ilkeler doğrultusunda yaşamın her alanında kalkınmaya yönelik, toplumu bütüncül olarak ele alan bir bakış açısına gereksinim duyulmuştur.

Madrid'de toplanan 2. Dünya Yaşlılar Asamblesi'nde hazırlanan Yaşlanma-2002 Uluslararası Eylem Planı;

a. Bütün insan hakları ve temel özgürlüklerin yaşlılara tanınması ve gerçekleştirilmesi,

b. Yaşlı yoksulluğunun bitmesi, yaşlıların güvenle yaşlanması,

c. Yaşlıların, toplumun ekonomik, politik ve sosyal yaşamlarına tam ve etkili olarak katılması,

d. Yaşam boyu öğrenme, toplum olanaklarına erişme fırsatlarının yaşamın ileri yıllarında da sağlanması, bireysel gelişme, kişisel tatmin ve iyi olma durumunun sürdürülmesi,

e. Yaşlıların ekonomik - sosyal - kültürel - vatandaşlık ve siyasi haklara sahip olması,

f. Yaşlılara karşı her türlü şiddet ve ayırımcılığın ortadan kaldırılması,

g. Yaşlılarda cinsiyet ayrımcılığı ortadan kaldırılarak, eşitliğin sağlanması,

h. Sosyal kalkınma için aile, kuşaklar arası bağlılık, dayanışma ve ilişkilerin öneminin kavranması,

ı. Yaşlılara her türlü sağlık hizmetleri, destek ve sosyal koruma sağlanması,

i. Planın uygulanması için yaşlılar ile hükümet-sivil toplum-özel sektör işbirliğinin kolaylaştırılması,

j. Yaşlanmanın bireysel, sosyal ve sağlık yönlerine ilişkin araştırmalar yapılması, bilgi ve becerilerin artması, teknolojiden yararlanılması,

k. Yaşlananları etkileyen konularda, bireylerin seslerini duyurmalarının sağlanması gibi, insanların ekonomik ve sosyal durumunu iyileştirmeyi hedefleyen amaçlar ve taahhütler içermektedir.

Yaşlanma sorununun küresel düzeyde fark edilmesini sağlama amacındaki 1 Ekim Dünya Yaşlılar Günü, 1983 yılından bu yana ülkemizde de kutlanıyor.

2006 yılı Dünya Yaşlılar Günü'nde;

* Her yerde insanların güvenli ve saygın şekilde yaşlanması,

* İnsanların yaşadıkları toplumlarında bütün haklara sahip birer vatandaş olarak yaşamlarını sürdürebilmesi,

* Yaşa bağlı negatif ayrımcığa ilişkin mücadelenin arttırılması,

* Yaşlıların hak ettiği saygının gösterilmesi,

* İnsan hakları ve temel özgürlüklerin geliştirilmesi ve korunması yaş gruplarının tümünü kapsayan bir toplum oluşturulması,

* yaşlanan nüfusun -gelecekte kalkınmanın temeli- potansiyelinin benimsenmesi dileğimizdir. (ŞD)