Alfabeden yoksunluk okuma ve yazmayı olumsuz etkiledi

Fotoğraf: pexels

Türkiye'de Kafkas dillerinde basılı yayın yapılması biraz karmaşık bir durum.

Bu tür yayınları yayımlamak belli bir dönem yasaktı. Aslında ilk yayınlar 1908 yılında Türkiye'de Kafkasyalıların çıkardığı ilk yayın olan Guaze adlı gazete ile başladı. Burada kullanılan alfabe Osmanlı alfabesiydi. Yazıların çoğunluğu Türkçe olsa da belli sayılarda Çerkesçe yazılara da yer verilmişti.

Yasaklar kalktıktan sonra da Türkiye'de Kafkasya'da var olan alfabeler bilinmediği için anadilde kitap bir ihtiyaç değildi. Haliyle uzun süre bu tür kitapların yayını yapılmadı. Konuyla ilgilenen birkaç kişi kendi imkânları ile bu tür çalışmalar yaptılar, o kadar.

Sonraki yıllarda, bu 90'lı yılların sonu gibi kabul edilebilir, Kafkasya ile bağlantıların artması, orada basılan kitaplara ulaşımın kolaylaşması anavatanda kullanılan alfabenin öğrenilmesini hızlandırdı. Özellikle internetin yaygınlaşması ile bu bir ihtiyaç haline geldi. Böylece Türkiye'de de anadilde yayınlar çıkmaya başladı.

Türkiye'de anadildeki yayınların azlığının nedeni iki sebebe bağlanabilir. Birincisi, uzun yıllar alfabeden yoksun olunması okuma ve yazmayı olumsuz yönde etkiledi. İkinci sebep ise Kafkasya'dan yapılan kitap alışverişine bağlı. Kafkasya'ya gidenlerin çoğu dönüşte kitap getirmişlerdi. Böylece bu ihtiyaçlarını Kafkasya'dan karşılamışlardı.

Anadilde resmi olarak Kültür Bakanlığı'ndan izinli (ISBN ve bandrollü olarak) çıkan ilk kitap Hikmet Ber'in "Адыгэбзэ (Макъыбзэ) Adıgece (Ses Dili)" adlı çalışmasıdır. Kitap Kafdav Yayınları tarafından 2005 yılında yayımlandı.

Yayımlanan eserler arasında anadilde çocuk kitapları neredeyse hiç yok. Çocuk kitapları genelde çeviri olarak yayımlanmıştır.

Anadilde yayımlanan eserler şu şekilde:
1. Адыгэбзэ (Макъыбзэ) Adıgece (Ses Dili)
2. Nart Sosrıko
3. ХьэщIэщ хъыбархэр
4. Гъуазэрытхэ
5. Se Sidunay
6. Hamaşım Di Nate Huar
7. АДЫГЭЦIЭХЭР
8. Нотное Издание "Лэгъупыкъу" Радуга
9. Anban
10. Türkçe-Adıgece Sözlük
11. Хэхэс Адыгегум ШызешIехьехэр
12. Abazaca Sözlük
13. Çerkesçe Mevlid
14. Сэ Иджыри Сы-истамбылакIуещ
15. Çekirge Gözlü Gelin ile Fare Gözlü Damat (Çocuklar için Çerkes Etnomüzikali Denemesi)

Çeviri olarak yayımlananlar
1. Çerkes Masalları
2. Çocuklar İçin Çerkes Masalları
3. Çocuklar için Çerkes Hikayeleri, I-II
4. Abaza Masalları
5. Abhaz Masalları

TIKLAYIN - KAFKAS ANADİLLERİ 1/Anadili öğretiminde oyun en etkili araç

TIKLAYIN - KAFKAS ANADİLLERİ 2/Türkiyeli Osetler, anadili eğitimi ve çocuk edebiyatı

TIKLAYIN - KAFKAS ANADİLLERİ 3/Anadili ediniminde asıl önemli unsur, ailede konuşmak

(MD/AÖ)