Gazetecilere Duyurulur: "Adam Öldürmek" Diye Bir Suç Yok

Google'ın Türkçe haberlerle ilgili hizmetinde "adam öldürmek" anahtar sözcükleriyle yaptığınız bir aramada, karşınıza en az 100 sonuç çıkıyor. Bunların hepsi, içinde "adam öldürmek suçundan" ya da benzeri bir ifade geçen haberler.

Oysa, Türkiye'de "adam öldürmek" diye bir suç yok. Ama gazeteciler ya alışkanlıkla ya özensizlikten "adam öldürmek" diye yazmayı sürdürüyor.

Yeni Ceza Yasası'nın (TCK) hiçbir yerinde "adam öldürmek" sözü geçmiyor. Aslında bu TCK Kadın Platformu'nun mücadelesinin sonucu. TCK'nin ikinci kısmı, "Kişilere karşı suçlar", 81. maddeyle, "kasten öldürme"yle başlıyor ve şöyle diyor: "Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır."

Konu ölüm olunca yazmak, uyarmak, anımsatmak iyice zor; ama öldürülenler kadın olduğunda da "adam öldürmek suçlamasıyla" sözünü görünce, insan "Kadınlar öldürüldüklerinde de mi, görünmez olacak bu medyada" diye kızgın kızgın söyleniyor.

Birkaç örnek

Güldünya Tören'in öldürülmesiyle ilgili davada Yargıtay kararı haberleri. "Güldünya Tören'i 'taammüden adam öldürmek' ve 'taammüden öldürmeye teşebbüs etmek' suçlarından..." (Yeni Şafak); "Güldünya'yı, 'Taammüden öldürmeye teşebbüs etmek' ve 'taammüden adam öldürmek' suçlarından..." (Hürriyet).

Vatan gazetesinden bir haber: Münevver Karabulut'un öldürülmesiyle ilgili aranan şüpheli Cem Garipoğlu için "hakkında 5237 sayılı TCK'nin 81/1 maddesi gereğince 'kasten adam öldürmek' suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası istemiyle dava açması..." (21 Mayıs)

Gazeteci keşke adını andığı yasanın o maddesini bir okusaydı. İçinde "adam" sözcüğü yok.

Star gazetesinden başka bir haber. Başlık "Yargıtay'dan töre dersi". Haber olumlu . Yargıtay'ın bir kadın katli davasında haksız tahrik indiriminden yararlanılmasını onaylamamasına dair. Ama cümle şöyle: "Olaydan sonra gözaltına alınan R.B (16) 'adam öldürmek' suçundan..."

Fatma Şahin de demişti

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Milletvekili, kadın hakları savunucusu Fatma Şahin de bu sözü kullanmıştı: Şahin Mart 2007'de CNN Türk'teki bir programda, Şahin, yeni Ceza Yasası'nda töre/namus cinayetlerine getirilen cezaların yükseltilmesini olumlu bir değişiklik olarak anlatırken, bu suçun artık "nitelikli adam öldürmek" kapsamında cezalandırıldığını söylemişti.

Ya yasada "adam öldürmek" yazsaydı

Ya yasada gerçekten, eskiden olduğu gibi "adam öldürmek" yazsaydı, gazetecilere ne yapmak düşerdi? Bu ayrımcı dili kabul etmek ve içselleştirmek yerine, "insan öldürmek", "öldürmek" yazmak düşerdi. Metin sadece metindir, yazanın, söz söyleyenin ilk savunacağı şey de dilidir. Pivot ayağını haklar zeminine basmak, gazetecilerin sorumluluğu. Bu da işe dilden başlamak demek. Tıpkı "bilim adamı" yerine "bilim insanı" demek/yazmak gibi. Bunun farkına varıp böyle yazan gazeteciler, önlerine gelen metni böyle düzelten editörler var. Okudukça umut veriyor. Bu arada, bu sözün çeviri kaynağı olan "scientist" sözü bir cinsiyet göndermesi içermez, onu da hatırlatalım. Yani, tamamen bir cinsiyetçi çeviri durumuyla karşı karşıyayız.

İçinde üç kadının olduğu "Medeniyetler İttifakı Üst Düzey Grubu"nun nasıl olup da Türkçe'de "akil adamlar grubu" olduğu, hiçbir gazetecinin bu adlandırmanın peşine düşmemesi de, ayrı bir muamma...

"Adam gibi"

Akla şu soru gelebilir: "Adam gibi" sözü de böyle değil mi? Yerine ne kullanacağız? "Doğru dürüst" ya da "düzgün", "olması gerektiği gibi" denebilir örneğin. Neyse ki diller olanaklıdır. Biraz gayret yeter de artar. Ha gayret... (TK)