HAKLAR

Yayın Tarihi: 9 Haziran 2023 11:29

~ Son Güncelleme: 9 Haziran 2023 19:01

9 dk Okuma

Öldürülen çocukların faili: Cezasızlık kültürü

Bu ülkede yıllar içinde çatışmalı süreç, kurşun, bomba veya zırhlı araçlar yüzlerce çocuğun canını aldı. Çocuk ölümlerinin failleri ya hiç yargılanmadı ya da ödül gibi cezalarla kurtuldu. Sistematik bir hal alan cezasızlık, her geçen gün yeni failler yaratıyor.

Nedim Türfent

Öldürülen çocukların faili: Cezasızlık kültürü

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Uğur Kaymaz, Ceylan Önkol, Berkin Elvan, Miray bebek, Cemile Çağırga ve Erdem Aşkan...

Hakkari'nin Yüksekova ilçesinde 7 Haziran'da uzman çavuşun kullandığı araç, Erdem Aşkan adlı çocuğa çarparak hayatını kaybetmesine neden oldu. Aşkan'ın ölümüne sebep olan uzman çavuş A.K.P. adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.

5 yaşındaki Erdem Aşkan'ın ölümü üzerine Türkiye'de yıllardan beridir çatışmalı süreç, mayın, gaz bombası fişeği, sahipsiz patlayıcılar, kurşunlar, bomba patlaması, şiddet, resmi hata/ihmal veya zırhlı araçların sebep olduğu çocuk ölümleri tekrar gündeme geldi.

Çatışmalı süreç 569 çocuğun canını aldı

İHD Diyarbakır Şubesi'nin hazırladığı "2012 Yılı Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini kapsayan Çocukların Yaşam Haklarına Yönelik İhlal Raporu"na göre, 1988-2013 arasındaki dönemde çatışmalı süreç nedeniyle 569 çocuk yaşamını yitirdi.

Zırhlı araçlar, son 15 yılda 21 çocuğu öldürdü

İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi, son 15 yılda Kürt kentlerinde meydana gelen zırhlı araç ve kolluk hâkimiyetindeki araçların karıştığı 82 çarpma olayında 21 çocuğun yaşamını yitirdiğini ve 23 çocuğun da yaralandığını açıkladı.

12 yaşında 13 kurşun: Uğur Kaymaz

Mardin'in Kızıltepe ilçesinde, 21 Kasım 2004'te 12 yaşındaki Uğur Kaymaz evinin önünde babası Ahmet Kaymaz'la birlikte polisler tarafından açılan yaylım ateşiyle katledildi. Ayağında terlikleriyle öldürülen Uğur'un küçük bedeninden 13, babasının vücudundan 8 kurşun çıkarıldı.

Mardin Valiliği, yanı başlarına kalaşnikof silah bırakılan baba ve oğulu "eylem hazırlığındaki terörist" olarak kamuoyuna yansıttı. Yargılanan 4 polis de beraat etti. AİHM'e taşınan davada "yaşam haklarının ihlal edildiği" nedeniyle Türkiye mahkum edildi.

Ceylan'ın parçaları annesinin eteğinde...

Ceylan Önkol, henüz 12 yaşındayken 28 Eylül 2009'da Diyarbakır'ın Lice ilçesi Şenlik kırsalında hayvan otlattığı sırada, çevredeki bir karakoldan atılan havan mermisiyle katledildi. Cenazesi, 6 saat boyunca öldürüldüğü yerde kaldı. Saatler sonra kızına ulaşan annesi Saliha Önkol, kızının cenazesinin parçalarını eteğine topladı.

Açılan ceza davasında tek bir fail yargılanmadı, ailenin hukuki girişimleri sonuçsuz kaldı. İdare Mahkemesi ise 8 Mart 2021'de aileye toplamda 283 bin TL ile maddi ve manevi tazminat ödenmesine karar verdi.

15 yaşındayken 16 kiloda can verdi: Berkin Elvan

Berkin Elvan, 16 Haziran 2013'te Taksim Gezi Parkı protestoları sırasında polis tarafından atılan göz yaşartıcı gaz kapsülünün başına isabet etmesi üzerine aylarca komada kaldıktan sonra 11 Mart 2014'te hayata gözlerini yumdu. Öldüğünde henüz 15 yaşında ve 269 günlük koma sonrası sadece 16 kiloydu.

Açılan dava Berkin Elvan'ın ölümünden 8 yıl sonra sonuçlandı. Ölümüne neden olduğuna hükmedilen polis memuru Fatih Dalgalı "kasten öldürme suçunu işlediğinin sabit olduğu" gerekçesiyle 16 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı.

Roboski'de katledilenlerin 19'u çocuktu

Şırnak'ın Uludere ilçesine bağlı Roboski köyünde, 28 Aralık 2011 gecesi TSK'ye ait savaş uçaklarının bombardımanda 19'u çocuk 34 kişi katledildi. Katliam, gece boyunca ve sabah saatlerinde haber kanallarında yer almadı. Ana akım medya, ertesi gün Genelkurmay Başkanlığı'nın resmi sitesinde yayımlanan duyuruya kadar konuya yer vermedi.

Ölenlerin bedeni yanık ve parçalanmış haldeydi. Köylüler kendi cenazelerini kendileri taşımak zorunda kaldı. Battaniyelere sarılmış cenazeler katırlarla kilometrelerce taşındı. Geçen onca yılda ne sorumlular tespit edildi ne de herhangi birisi yargılandı. Ailelerin açtığı dava ise AİHM'den geri döndü.

İki kardeşin canının bedeli: 19 bin TL

Şırnak'ın Silopi ilçesinde, 4 Mayıs 2017'de 7 yaşındaki Muhammed ve 6 yaşındaki Furkan Yıldırım kardeşler evlerine giren panzerin altında ezilerek can verdi. İki kardeşin ölümüne neden olan zırhlı araç sürücüsü polis Ö.Y. ilk duruşmada tahliye edildi.

Polise 19 bin TL'lik para cezası verilirken, onu görevlendiren amiri M.M. ise beraat aldı.

Sokağa çıkma yasaklarında en az 80 çocuk öldürüldü

İHD ile Türkiye İnsan Hakları Vakfı'nın (TİHV) sokağa çıkma yasakları süresince eriştikleri veriler, 2015-2016 yıllarında sokağa çıkma yasakları sürecinde en az 80 çocuk yaşamını yitirdi.

Yasak döneminde öldürülen çocukların neredeyse tamamının dosyası faili meçhul bırakıldı.

Üç aylık Miray bebek

Şırnak'ın Cizre ilçesinde 25 Aralık 2015'te devam eden sokağa çıkma yasağı sırasında 89 günlük Miray İnce adlı bebek, dedesi Ramazan İnce ve babaannesi Rukiye İnce kurşunların hedefi oldu. Keskin nişancıların vurduğu Miray bebekle dedesi Ramazan İnce yaşamını yitirdi.

Derin dondurucuda cansız beden: Cemile Çağırga

Şırnak'ın Cizre ilçesine bağlı Cudi Mahallesi'nde 7 Eylül 2015'te Cemile Çağırga, zırhlı araçtan açılan ateşle evinin kapısının önünde vurularak öldürüldü. Sokağa çıkma yasağından dolayı 10 yaşındaki Cemile Çağırga'nın cansız bedeni, kokmasın diye evlerindeki derin dondurucuda üç gün bekletildi.

Cizre'de aynı dönemde Bünyamin İrci (14), Selman Ağar (9), Hakkı Külte (13), cenazesi 20 gün sonra bulunan Fatma Elarslan (13), Hüseyin Ertene (16), Mehmet Mete (10), Cihat Morgül (14), Rozerin Çukur (17) ve Aydın Mete (17) adlı çocuklar öldürüldü. Bu çocuklar da dosyaları kapatılan ve "failleri bulunamayan" isimlerden sadece birkaçı.

Bir koruma zırhı: Cezasızlık kültürü

İnsan hakları kuruluşlarına göre, somut dava örnekleri üzerinden de görülebildiği gibi kolluk kuvetlerinin silah, zırhlı araç veya başka bir şekilde sebep olduğu ölüm veya yaralama vakalarında, çoğunlukla soruşturma dahi açılmazken, kamuoyu baskısı sonucu açılan kimi soruşturmalarda ise faillere adeta "ödül" gibi cezalar veriliyor.

Cezasızlık, yeni failler yaratıyor

Etkin soruşturma ve cezalandırma yerine failler süregelen "cezasızlık" kalkanıyla bir koruma zırhıyla kollanmaya devam ediliyor. Caydırıcı tedbirlerin olmaması ya da azlığı sebebiyle bu tarz ölümler ne yazık ki bitmek bilmiyor. Sistematik bir hal alan cezasızlık, her geçen gün yeni failler yaratıyor.

Yıllar içinde çocuk ölümleriyle sonuçlanan bazı vakalar

* Hakkari'nin Derecik ilçesine bağlı Çemekurk köyünde sınır ticareti yapan köylülerin üstüne askerler tarafından ateş açıldı. Askerlerin açtığı ateş sonucu 14 yaşındaki Vedat Ekinci yaşamını yitirdi.

* 12 yaşındaki Nihat Kazanhan, 14 Ocak 2015'te Şırnak'ın Cizre ilçesinde Yafes Mahallesi'ndeki evlerinin yakınındayken polis memuru Mehmet Nurbaki Göçmez'in açtığı ateş sonucunda başından vurularak katledildi.

* Diyarbakır'ın Sur ilçesinde, 12 Ekim 2015'te annesiyle birlikte fırına ekmek almaya giden 12 yaşındaki Helin Hasret Şen, zırhlı araçtan sıkılan kurşunların hedefi olup hayatını kaybetti.

* 7 yaşındaki Umut Furkan Akçil 10 Ekim 2010'da Şırnak'ın Silopi ilçesinde düzenlenen 9 Ekim protestolarında polisin attığı biber gazından kaçarken yoldan geçen bir aracın altında kalarak öldü.

* Diyarbakır'da 28 Mart 2006'da yapılan gösterilerde Emrah Fidan (17), Abdullah Duran (9), Enes Ata (6), Mahsum Mızrak (17) ve İsmail Erkek (8); Batman'da ise Fatih Tekin (3) adlı çocuklar polis kurşunuyla öldürüldü.

* 6 Ekim 2010'da Şırnak'ın Güçlükonak ilçesine bağlı Fındık beldesi Gümüşyazı köyü kırsalında buldukları metal bir cismin patlaması sonucu 12 yaşındaki Ahmet İmre öldü.

* 17 Eylül 2010'da Hakkari'de bayramın birinci günü düzenlenen eylemler sırasında bir uzman çavuşun aracından inerek vurduğu 15 yaşındaki Enver Turan kaldırıldığı hastanede öldü.

* Ağrı'nın Diyadin ilçesinde 13 Ağustos 2015'te 15 yaşındaki Muhammet Aydemir ile 16 yaşındaki Orhan Aslan kolluk güçleri tarafından öldürüldü.

* Şırnak'ın Cizre ilçesinde 9 Ekim 2009'da yapılan gösterilere polisin müdahalesi sırasında evlerinin balkonunda annesi Kevzer Uytun tarafından emzirilirken polisin sıktığı gaz bombası mermisinin başına isabet etmesi sonucu 18 aylık bebek Mehmet Uytun, yaşamını yitirdi.

* Şırnak'ın Cizre İlçesi'nde 16 Şubat 2008'de 16 yaşındaki Yahya Menekşe panzerle ezilerek öldürüldü.

* 22 Temmuz 2010'da Van'ın merkez köylerinden Kurubaş'ta pikniğe giden 16 yaşındaki Canan Saldık kafasına isabet eden kurşunla öldürüldü. Ateşin yerleşim birimi içindeki Hacıbekir Kışlası'ndan açıldığı öne sürüldü.

* 14 yaşındaki Birem Basan 24 Haziran 2010'da, Şırnak'ta zırhlı aracın çarpması sonucu yaşamını yitirdi.

* 25 Mayıs 2010'da Van'ın Özalp ilçesinde, Orgeneral Mustafa Muğlalı Kışlası atış poligonunu çevreleyen tel örgülerin yaklaşık bir metre dışında, çocukların oyun oynadığı sırada patlama meydana geldi. 13 yaşındaki Oğuzcan Akyürek öldü, 4 çocuk yaralandı. Kışladan bir askerin çocuklara patlayıcı attığı iddia edildi.

* 23 Nisan 2010'da Mardin'in Yeşilli ilçesi kırsalında Kabala beldesinde hayvan otlatan 14 yaşındaki İzzettin Boz, bulduğu bir cismin patlamasıyla hayatını kaybetti.

* 2 Nisan 2010'da Van'n İran sınırına 10 kilometre uzaklıktaki Çaldıran ilçesine bağlı Hangedik köyünde 14 yaşındaki Mehmet Nuri askerler tarafından vurularak öldürüldü.

* 4 Kasım 2012'de 11 yaşındaki Faris Demircan Hakkari'nin Şemdinli ilçesinde polislere yönelik bombalı saldırıda hayatını kaybetti.

* 24 Temmuz 2011'de 13 yaşındaki Doğan Teyboğa Şırnak'ın Silopi ilçesinde düzenlenen gösteride polisin attığı gaz bombasının başına isabet etmesinin ardından kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti.

* Mazlum Akay, Adana'da mahalle bakkalından evine dönerken 29 Temmuz 2012'de polisin attığı gaz bombasıyla kafasından ağır yaralandı. İHD'ye göre, güvenlik kuvvetleri gaz bombasını "rastgele" atmıştı. 11 yaşındaki Akay, 4 Ağustos 2012'de yaşamını yitirdi.

* İstanbul, Şişli'de akrep tipi zırhlı aracın sokak arasında scooter'ı ile oynayan Suriyeli Raşit Oso'ya çarptı. 9 yaşındaki çocuk hastahanedeki tüm müdahalelere rağmen kurtarılamadı.

* Hakkari'nin Yüksekova ilçesinde 11 Ekim 2016'da yaşanan patlamada Umut Ayvalık hayata gözlerini yumdu. Umut, henüz 10 yaşındaydı.

* Hakkari'nin Yüksekova ilçesinde 30 Eylül 2017'de Umut Kozay, oyun oynadığı esnada gerçekleşen patlamada yaşamını yitirdi. Umut, 5 yaşındaydı.

* 29 Nisan 2009'da Maziye Aslan (7) Hakkâri karayolunda yürüdüğü esnada özel harekât polislerinin kullandığı aracın altında kalarak can verdi.

*4 Haziran 2010'da Şırnak'ta Diren Basan (10) akrep tipi zırhlı polis aracının altında ezilerek yaşamını yitirdi.

* 13 Haziran 2012'de Erzurum'un Karayazı ilçesinde ayakkabı boyacılığı yaptığı sırada zırhlı aracın çarptığı Yusuf Yılan (9) yaşamını yitirdi.

* Şırnak'ın Cizre ilçesinde polis aracının ezmesi sonucu Sinan Saltıkalp (17), ağır yaralandı. 4 ay yoğun bakımda kalan Sinan, 29 Ağustos 2013'te tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi.

* 15 Nisan 2016'da Antep-Urfa karayolunda, Bölge Jandarma Komutanlığı'na ait askeri zırhlı aracın çarptığı minibüste bulunan Cuma Özkaplan (17) yaşamını yitirdi.

* 12 Haziran 2016'da Şırnak'ın Cizre ilçesinde zırhlı aracın çarptığı Bünyamin Bayram (6) yaşamını yitirdi.

* 24 Temmuz 2016'da Van'ın İpekyolu İlçe Emniyet Müdürlüğü önünde hareket halindeki polis panzerinin altında kalan 4 yaşındaki Taha Kılıç yaşamını yitirdi.

* 30 Ağustos 2016'da Van'da Mustafa Duman (17), evinin önünde otururken zırhlı aracın açtığı ateş sonucu yaşamını yitirdi.

* 24 Ekim 2016'da Şırnak'ın Cizre ilçesinde Hakan Sarak (5) zırhlı aracın çarpması sonucu yaşamını yitirdi.

* 9 Şubat 2017'de Mardin Dargeçit'te 7 yaşındaki Berfin Dilek, zırhlı polis aracının çarpması sonucu hayatını kaybetti.

* 19 Ekim 2017'de Siirt'in Çal mahallesinde, ejder tipi zırhlı araç tarafından ezilerek ağır yaralanan Felek Batur (6) yaşamını yitirdi.

* 5 Kasım 2017'de Batman'ın Korik mahallesinde bir askerin, özel aracıyla arkadaşına araç sürmeyi öğrettiği sırada sokakta oyun oynayan Burak İlhan'a (5) çarpması sonucu ağır yaralanan Burak, yaşamını yitirdi.

* 29 Haziran 2018'de Şırnak'ın Uludere ilçesine bağlı Andaç (Elemun) köyünde, sınır ticareti yaptıkları iddiasıyla gözaltına alınan ve aralarında çocukların da bulunduğu 12 kişiyi taşıyan Kirpi tipi zırhlı askeri araç devrilmesi sonucu 15 yaşındaki Ali Ölmez yaşamını yitirdi.

*11 Eylül 2019'da Diyarbakır merkez Bağlar ilçesinde zırhlı araç, Efe Tektekin (5) adlı çocuğa çarptı. Tektekin yaşamını yitirdi.

* 8 Ağustos 2021'de Bitlis'in Ahlat ilçesine bağlı Sanayi Mahallesi'nde Malazgirt'te düzenlenen "Zafer Kutlamaları" adlı etkinlikten dönen ve içerisinde Erzurum 3 Ordu Komutanı'nın olduğu 25 SH 249 plakalı aracın çarptığı 10 yaşındaki Eyüp Kırtay yaşamını yitirdi.

* 3 Eylül 2021: Şırnak'ın İdil ilçesine bağlı Turgut Özal Mahallesi'nde, zırhlı aracın çarptığı 7 yaşındaki Mihraç Miroğlu yaşamını yitirdi.

(NT)

IHD berkin elvan Ceylan Onkol Berkîn Elvan zırhlı araçlar Ûgûr Kaymaz Hêlîn Hasret Şen Muhammet Yıldırım Uğur Kaymaz ihd ceylan önkol Helin Hasret Şen Furkan Yıldırım ÎHD

Nedim Türfent

[email protected]

tüm yazıları

Mart 2023'ten beri bianet editörü. İngilizce Öğretmenliği mezunu. 2012-2016 Dicle Haber Ajansı (DİHA) İngilizce haber editörü ve muhabiri. "Türk'ün gücünü göreceksiniz" haberiyle 2015'te Musa Anter Gazetecilik Ödülü'nü aldı. Gazetecilik faaliyetlerinden dolayı 6 yıl 7 ay tutuklu kaldı. "Kuş Aynası" ve "Über Mauern" adlı kitapları bulunuyor. 2022 Halkevleri Basın Sanat Dayanışma Ödülü sahibi. PEN İngiltere ve PEN Melbourne Onur Üyesi.