Sanayi Çöktü, İşsizlik Çığ Gibi ...

Toplam istihdamda 960 bin kişilik azalma oldu. Finans sektöründe bugüne kadar 8.000 kişi işini kaybetti. Kamu ve özel sektör bankalarında işsiz kalanların toplam 50 bin kişiyi bulacağı ifade ediliyor. Medyada işsiz kalanların sayısı 5000in üstünde.

Mustafa Sönmez

Yaşanan krizler, Türkiye'nin üretim dinamiklerini de aşındırdı. Sanayide üretim düşüşleri ve kapasite kullanım azalışları ile önemli bir atalet yaşanırken, firmaların mali yapılarının bozulmasıyla yenileme ve teknoloji yatırımları da durdu. Bu, dünya rekabet arenasında Türkiye'nin geride kalması, rekabet gücünü kaybetmesi anlamına da geliyor.

 Krizi izleyen Aralık ayında imalat sanayiinde üretimindeki daralma yüzde 4.3'tü. Bu trend daha sonra da devam etti. Sanayi üretimindeki gerileme 2001'in ilk 9 ayı için yüzde 7.5'a ulaşırken, bazı alt sektörlerde küçülmenin dehşetli boyutlarda olduğu görülüyor. Örneğin ilk 9 aydaki küçülme, taşıt araçlarında yüzde 39'u, basım-yayımda yüzde 24'ü, deri işlemede yüzde 25'i, kağıtta yüzde 15'i buldu.

 İmalat sanayiindeki kapasite kullanım oranları da, üretim düşüşlerine paralel bir seyir gösteriyor. Kasım krizinin hemen öncesinde, Ekim 2000'de yüzde 76.3 olan özel sektör imalat sanayii kapasite kullanım oranı, Haziran 2001 itibariyle yüzde 64'e geriledi. Kasım krizden bu yana kamu ve özel sektör imalat sanayiindeki toplam kapasite kullanım oranı, yüzde 79.5'ten yüzde 71'e geriledi.

 Mali sektör ile imalat sanayii ve medyada büyük boyutlarda işsizlik yaratan kriz, esnaf ve ticaret kesimini de derinden etkiledi. İlk 9 ayın sonuçlarına göre, kurulan her 100 işyerine karşılık 72 işyeri kepenklerini indirdi.

İşsizlik Artıyor

Türkiye'de istihdam edilenlerin sayısı 2000 sonunda 20 milyon 182 bin kişi iken, 2001 yılı Mart sonunda 19 milyon 222 bin kişi olarak belirlendi.

Yani toplam istihdamda 960 bin kişilik azalma oldu. Ayrıca, lise ve daha yukarı eğitimli 15-24 yaş grubuna dahil olanların arasındaki işsizlik oranı aynı dönemlerde yüzde22.7'den, yüzde 23.7'ye yükseldi.

 Reel sektörün yanı sıra "beyaz yakalılar" olarak anılan ve yönetici pozisyonunda çalışanlar da krizden derin biçimde etkilendi. Bu grupta olup da iş arayanların sayısı, 2000 yılının Aralık ayından bu yana yüzde 60 arttı.

* İşten çıkarmalar en çok bankacılık, telekom, bilişim teknolojisi ve medya sektörlerinde. Sadece, medyada işsiz kalanların sayısı 5000'in üstünde.

 Finans sektöründe bugüne kadar 8.000 kişi işini kaybetti. Önümüzdeki aylarda kamu ve fon bankalarında çalışan 25 bin kişinin işsiz kalacağı ifade ediliyor. Bu rakamın, özel sektör bankalarındakilerle birlikte 50.000 kişiyi bulacağı bekleniyor.

 Reel sektöre gelince, Kasım 2000 krizini izleyen dönemde imalat sanayiinin çeşitli kollarında binlerce insan işsiz kaldı. İşsizlik verileri pek güvenilir olmamakla beraber, DİE'nin işgücü anketi sonuçlarına göre, kentteki işsiz ve eksik istihdam edilenlerin oranı, 2000'de yüzde 16.3 iken 2001'in ortasında yüzde 17.2'ye çıktı. Kentlerde eğitimli gençler arasındaki işsizlik oranı yüzde 22.4'ü buldu. Kırsal kesimdeki atıl işgücü oranı ise yüzde 9.5 olarak belirlenmiş durumda.

Yine DİE'nin verilerine göre, 2001'in ilk yarısında 800 bini aşkın insan işinden oldu. İmalat sanayiinde 239 bin, inşaat sektöründe 312 bin ve ticaret sektöründe 287 bin kişi işini kaybetti. (NU)