Yerel Seçimlerde Sol İttifak Arayışı

3 Kasım genel seçimleri “sol ittifak” açısından bir hayal kırıklığı yaratmıştı. (Özgürlük ve Dayanışma Partisi) ÖDP, (Halkın Demokrasi Partisi) HADEP, (Demokratik Halk Partisi) DEHAP, (Emeğin Partisi) EMEP, (Sosyalist Demokrasi Partisi) SDP, (Sosyaldemokrat Halkçı Parti) SHP arasında geçen ittifak görüşmeleri bütün gayretlere, tabandan gelen desteğe rağmen sonuçlandırılamamış, karşılıklı suçlamalardan sonra ittifak bugün devam eden blokla (DEHAP, EMEP, SDP) sınırlı kalmıştı. Sol, bir sınavdan daha, seçimlere girmeden yenik ayrılıyor, umutlar bir başka döneme kalıyordu.

Önümüzde 28 Mart yerel seçimleri var. Bu kez ezberi bozma çabası ilçelerden, tabandan geliyor. Genel merkezdeki “büyük aktörler”den ziyade alt kadroların inisiyatifinde, 3 kasımda becerilemeyen ittifakı, yerel seçimlerde İstanbul’da, aralarında Ümraniye, Maltepe, Eminönü de olan ilçelerde oluşturma çabası var. Biz de dikkatlerimizi bu adımın ilk atıldığı ilçeye, Ümraniye’deki ilçe bürolarına çeviriyoruz. Ümraniye’nin seçmen profili, 1 milyona yaklaşan bir ilçe olması, sahayı ilginçleştiren etkenler arasında.

Bu yazı ilçe başkanları ile saatlerce süren görüşmelerin kısa bir özetini ve bu girişime katılanları, yoldan ayrılanları kısaca solun yeni bir “ezber bozma” girişimini tanıtma çabası taşıyor.

Yerel seçimler için ittifak platformunun Türkiye’nin en kozmopolit ve büyük ilçelerinden bunun Ümraniye’de oluşmasına tesadüf demek herhalde hata olur. SDP ilçe başkanına “neden Ümraniye” dediğimizde, siyasette tesadüfe yer olmadığını söyleyen başkan bir anlamda bu durumu özetliyor.

2 Temmuz’da başladı

Platform, bir anlamda, 2 Temmuz Sivas katliamını anma toplantısı sırasında bir araya gelen 4 ilçe başkanının “bir şeyler yapmalı” arayışıyla oluşmaya başlıyor. Gerçi konuştuğumuz kimi başkanlar (SHP, SDP) oluşumu bir yıl öncesine dayandırıyor olsalar da, düzenli toplantılar 2 Temmuz’la başlıyor. Platform yaklaşık 5 ayda, önceleri on beş günde bir daha sonra ise haftada bir gerçekleşen toplantılarla belli bir noktaya geliyor. Kendini sol olarak tanımlayan bütün partilere yapılan çağrılar sonucunda DEHAP, EMEP, SHP, ÖDP, İP, CHP ve SEH ilk adım olarak bir araya geliyor. SDP’nin Ümraniye örgütü İP ile ilkesel düzeyde birlikte olmayı reddettiğinden dolayı İP’nin ayrılışından sonra platforma dahil oluyor.

İttifak henüz bir isim, seçime girilecek parti çıkarmış durumda değil. Çalışmalar daha çok ilkeler düzeyinde yürüyor. Şu andaki durum itibariyle bir araya gelen bu beş parti ve partileşme sürecindeki SEH ilke düzeyinde belirledikleri temel ortaklıklarını ortaya koyan bir bildirge hazırlamış. Bildirgenin ana başlıkları aslında henüz oluşum aşamasındaki ittifakın temellerini ortaya koyuyor, ya da en azından ittifak bileşenlerinin şu aşamada buluştukları asgari düzlemin çerçevesini çiziyor. Bildirgede bir yandan Irak işgali, yerel yönetimlerdeki usulsüzlükler, özelleştirme, solda birlik, katılımcı yerel yönetim gibi konulara değiniliyor, aynı zamanda da 7 Aralık’ta yapılacak olan “kurultay”a Ümraniye halkının “aktif” katılımını hedefleyen bir çağrı yapılıyor.

İttifak

Bugüne kadar yapılan toplantıların şu ana kadarki gündemini esas olarak nasıl bir yerel yönetim anlayışı çerçevesinde birleşilebileceği konusunun oluşturduğunu her ilçe yöneticisi özellikle de altını çizerek belirtme gereği duydu. Burada açığa çıkan şey şu:

* Asıl amaç olan katılımcı yerel yönetim modelini uzlaşarak ortaya çıkarmak;

* Tanım gereği pratikte bir seçim ittifakı olan oluşum için kilit önem taşıyabilecek olan aday seçimi veya hangi parti altında seçime gidileceği gibi meseleleri bu aşamada tartışmamak,

* İttifakın potansiyel bir siyasi güç savaşımına dönüşme olasılığından kaçınmak.

CHP sorunu

İttifakı oluşturanların bu kararlılıkları, CHP’nin gözlemci olarak katıldığı toplantılarda aday ve partinin öncelikli olarak belirlenmesi konusundaki ısrarlarına gösterdikleri tepkiden ve bu önerinin reddedilmesinden de belli. Öte yandan CHP ilçe başkanı önceki yerel seçimlerdeki ittifak girişimlerinde de görüşmelerin her seferinde aday konusuna gelindiğinde tıkandığını ve böylece sonuçsuz kaldığını, bu nedenle de baştan aday belirlenmemesinin hata olduğunu ifade ediyor. CHP’nin önerisi açıkça, ittifakın genel seçimlerde Ümraniye’de ikinci parti olan CHP çatısı altında toplanması gerektiği.

Diğer partiler ise CHP’nin önemini göz ardı etmeseler de, ittifakın öncelikli esasına dayanarak, partilerin oy potansiyelleri temelinde değerlendirilmesinin yanlış olacağını savunuyorlar. Hatta ÖDP ilçe başkanı, ittifak içinde yer alan ve daha önce seçimlere katılmamış parti ve hareketlerin böyle bir durumda saf dışı kalacaklarına dikkat çekti. Aday konusunda, özel konumu itibariyle, nispeten daha belirgin bir talebi olan DEHAP ise, bir yandan adayın ittifaktaki herhangi bir partiden veya hareketten gelmesinin önemli olmadığını, ancak kararlaştırılacak adayın Kürt sorununa demokratik çözümü esas alan, konuya duyarlı bir aday olması gerektiğini ifade etti. Ama aynı zamanda, DEHAP’ın Ümraniye’de üçüncü parti konumunda olmasının aday belirlenme aşamasında bu gücünün dikkate alınması gerektiğini, diğer küçük partilerle aynı kefeye konmaması gerektiğini de belirtti. Beklenilebileceği gibi, oluşum içersindeki geçmiş seçimlerde CHP ve DEHAP’a göre çok daha düşük oy alan partiler, ortak aday belirleme konusunun ikinci planda yer alması ilkesine daha güçlü sahip çıkıyor.

İdeolojik yakınlık

İttifak, her ne kadar başlangıçta kendini “sol” olarak tanımlayan bütün partileri içermeyi amaçladıysa da, şu aşamada farklılıklarına rağmen ideolojik olarak birbirine yakın partileri barındırıyor. Bunlardan SDP ve SEH kısa bir süre öncesine kadar ÖDP bünyesinde yer alan parti ve hareketlerdi. Her üç örgütün ilçe başkanı da bu durumdan ileri gelen herhangi bir sorun yaşamadıklarını dile getiriyorlar. Ayrılmalarına yol açan anlaşmazlıklarına rağmen ideolojik çizgileri birbirilerine yakın parti ve hareketler olmalarından ötürü temel ilkeler bazında ve yerel yönetim anlayışlarında aralarında uzlaşamaz ayrılıkların ortaya çıkmasının daha az olası olduğu da söylenebilir. EMEP’in durumunu da, konumu ve kimliği itibariyle aynı yaklaşımda değerlendirebiliriz. DEHAP ise daha çok Kürt kimliği ile ön plana çıkmasına rağmen, demokrasi ve emekten yana tüm hareketleri desteklemeye hazır bir parti konumunda. Bu esas değerler, zaten ittifakın temelini oluşturuyor. İttifakta yer alan son parti SHP ise parti programı itibariyle sosyal demokrat çizgide konumlandırılabilecek bir parti. Parti programında ve ilçe başkanı tarafından da emekten yana ve demokrasiden yana olduğu açıkça belirtiliyor.

Özelleştirmeye karşı olmak

Bu önkoşullarının yanında, ittifakta yer alan parti veya hareketlerin olmazsa olmaz koşulu özelleştirme karşıtı olmak. Tüm ilçe başkanlarının vazgeçilmez ilke olarak benimsedikleri özelleştirme karşıtlığı ilkesi SHP’nin programında diğer partiler kadar kesin ifadelerle yer almamasına rağmen, yerel SHP örgütü tartışmasız bir şekilde özelleştirme karşıtı olarak tavır belirtiyor. SEH Ümraniye temsilcisi/başkanı, başında bulunduğu hareketinin özelleştirmeye karşı tavrınının sebeplerini ise şöyle açıklıyor: “Özelleştirmenin getirdiği tahribatları, yolsuzlukları Türkiye’de bütün insanlar yaşıyor. Bu anlamda hareketimiz bunu tümden reddeder”.

Model yaratmak

İttifakın yerel seçimler için asıl amacı ortak bir yerel yönetim modeli ortaya çıkarmak. Sol bir ittifakta bir araya gelmek bileşenlerin bu konuda benzer yaklaşımlara getiriyor. ÖDP ve SDP’nin kendi partileri çerçevesinde önceden üzerinde çalıştıkları yerel yönetim modelleri var. Diğerlerinin ise parti programlarında yerel yönetim anlayışlarını ortaya koyan bir takım ifadeler var. Bu doğrultuda, Ümraniye’deki platformda ortaklaşa oluşturmaya çalışılan yerel yönetim modelinin yapısının her bir bileşenin kendi adına sunduğu önerilerin tartışılıp ortak bir karara varılmasıyla ortaya çıkması öngörülüyor. Uzlaşabilecekleri noktaları ön plana çıkararak, farklılıklar üzerinde de tartışarak görüşmeleri yürütüyorlar.

Henüz tüm ayrıntılarıyla belirlenmiş olmasa da, şu ana kadar gelinen aşamada düşünülen modelin alt yapısı ortaya çıkmış. Bunu bir anlamda doğrudan demokrasiyi sağlayabilecek katılımcı bir yerel yönetim modeli olarak nitelendirebiliriz. Burada alt düzeylerde mahalle meclislerinden daha üst kademelerde kent konseylerine yükselmeyi öngören bir yapı söz konusu. SDP ilçe başkanı bunu “merkezden uzaklaştıkça demokrasiden uzaklaşmayı” engellemek olarak ifade ediyor. SHP ilçe başkanı da mahalle meclislerini tanımını şöyle yapıyor: “Belirli bir sol örgütten on kişinin oluşturduğu bir mahalle meclisi değil, toplumun her kesiminden, mahallede görev yapan polis, muhtar, imamın da olacağı bir meclis. Mahallenin sorunlarını onlar tespit edecek, yönetime onlar katılacak.” Henüz sadece temel ilkelerinde uzlaşmaya varılan bu yerel yönetim modelinin ilk taslağı 7 Aralık’ta yapılacak “halk kurultayı”nda Ümraniyelilerin de önerileri alındıktan sonra çıkarılacak.

Muhalefet

Solda ittifak dendiğinde akla ilk gelen geçmişte yaşanan başarısızlıkla sonuçlanmış deneyimler. Bir ÖDP süreci, 3 Kasım seçimlerinde yaşanan dedikodu boyutundaki tartışmalar umudu kırmaya yetiyor. Öte yandan kafalarda “neden farklı partiler” sorusu; partilerin içine girdiğinizde söylem ve ideoloji düzeyindeki zorlama ayrımlar, uzlaşmadan ziyade farklılıkların ortaya konması, ama her partinin solu birleştirme çabası için kurulduğunu ilan etmesi kafaları daha da karıştırıyor. Ümraniye yerel seçim platformu da bu tartışmalardan nasibini almış.

Platformda başlangıçta yer alan CHP ve İP yollarına ayrı devam ediyorlar. CHP uzunca bir süre gözlemci statüsünde bulunduğu bu oluşumdan, ittifakta yer alanlarca “özelleştirmeye hayır diyememesi”, kendi iddialarına göre platformun “başka emeller” taşıması nedeniyle ayrılmış durumda. CHP’nin özelleştirme konusunda net tavır koyamaması, EMEP, SDP gibi partilerinse bu konuya olmazsa olmaz bir koşul olarak yaklaşması yolları ayırıyor. İP “baş çelişme”, “Milli Güçler Birliği” gibi tezleri ve 30 Ağustos’ta MHP ile yaptığı ortak miting sonrası süreç dışı bırakılıyor.

MHP ile yapılan ortak miting tetikleyici olsa da ayrışmanın asıl sebebinin İP’nin antiemperyalizm tanımının göbeğine AKP’yi oturtması, “emperyalizmin Türkiye şubesi olarak” gördüğü AKP’ye karşı basında “Kızıl Elma koalisyonu” olarak bilinen diğer her türlü güçle ittifak arayışında olması olduğu anlaşılıyor. Burada oklar DEHAP-İP çelişmesine çevriliyor zira DEHAP, İP’yi MHP’den de geri “faşizan” bir anlayış içinde olmakla suçlarken İP DEHAP’a “bölücü, emperyalizme çanak tutucu” olarak yaklaşıyor.

Sonuç yerine

Bütün bu garip tartışmaları bir kenara bırakırsak platformu hem bir umut hem de iyi niyetli bir çaba olarak tanımlayabiliriz. Bu ittifakın tanım gereği esas ya da birinci amacının 28 Mart yerel seçimlerinde Ümraniye ilçesinde seçimi kazanmak olduğunu düşünürsek her seçimden önce yapıldığı gibi basit bir hesapla ilçedeki bütün sol oyların toplamının AKP’nin oyundan daha az olduğu ortaya çıkıyor. İttifakın seçimleri kazanabilmesi bu amaç doğrultusunda bir sinerji yaratmasıyla mümkün olabilir ancak.

Öte yandan da böyle bir oluşumun yerel düzeyde başlaması ve kimi ilçelerde bir hayli yol alması acaba sorularını akla getirebiliyor. Dahası, ilçe başkanları ortak çalışmaları sonucu ortaya çıkaracakları yerel yönetim modelini seçimleri kaybettikleri takdirde de bir denetim mekanizması olarak uygulamaya koyacaklarını ifade ediyorlar.

Bu birlikteliğin devam edip edemeyeceğini ise zaman gösterecek. Tabii geçmiş deneyimlerden ötürü parti yetkilileri nezdinde olduğu kadar halk nezdinde de bu konuda bir takım tereddütler yok değil. Solun Türkiye’de yerel yönetim anlayışını değiştirmesi, halkın katılımının sağlandığı, halka dayanan, demokrasiye dayanan bir model ortaya koyması için, yani ezberi bozmak için yapması gereken ise, galiba kendi ezberini bozmak. (BO/ST/EK)