"Uğruna..." | İran protestolarından doğan o şarkı

Fotoğraf: Mahsa Amini için Avrupa'da süren gösterilerden

*                  *                  *

İran sosyal medyası 27 Eylül 2022'de İranlı müzisyen Şervin Hacıpur'un bir şarkısıyla "yıkıldı". Hacıpur, Jina (Mahsa) Amini'nin ölümünün ardından İran'da başlayan kitlesel protestolara adadığı şarkıyı söylerken İnstagram'da bir video yayınladı. Sözleri, İran Twitter dünyasından akan, protestoların kendileri için ne anlama geldiğini, ne için savaştıklarını ve tvitlerine iliştirdikleri #برای (uğrunda) hashtag'iyle kavganın ne uğruna olduğunu açıklayan tvitlerden oluşuyordu.

Tvitler, protestoları tetikleyen kadın hakları talebiyle başlayan ama aynı zamanda yoksulluk, çevre yıkımı, ekonomik kötü yönetim ve yolsuzluk, dinsel baskı ve başka irili ufaklı sayısız travmayı da kapsayan bir çok sorunla ilgili bir dizi yakınma, keder ve öfkeyi dillendiriyorlardı.

Özgün tvitler videoda görünürken, şarkı sözlerine bağlam ve etkileşim yüklüyor, bu da onları ritm ve uyak açısından yoğunlaştırıp sadeleştiriyordu.

"Piruz", ülkede kafeste doğan ve bu yılın başlarında İranlıların kalplerinde yer eden, ülkede nesli tükenmek üzere olan bir avuç Asya çitası arasındaki gözüpek bir yavruya göndermede bulunuyor.

"Bu ana dönüşün görüntüsü" ifadesi, İran internet aleminin çok iyi tanıdığı baba ve kızı Hamid ve Rira Esmailion arasında geçen sıradan bir anın yürek burkan bir anlık görüntüsünü dile getiriyor. Ukrayna Uluslararası Havayolları'nın 752 sefer sayılı uçuşu 8 Ocak 2020'de İran Devrim Muhafızlarınca vurulduğunda dokuz yaşındaki Rira, annesi ve uçağın diğer 174 yolcu ve mürettebatıyla birlikte ölmüştü.

Video bir gecede viral oldu. 48 saat içinde 40 milyon kez görüntülendi. Protesto sanatının başyapıtı olarak selamlandı.

Pennsylvania Üniversitesi'nde Fars edebiyatı dersi veren şair ve bilim insanı Fateme Şems'in sözleriyle, "Bu şarkı çıktığından beri hepimiz bu şarkıyla defalarca ağladık. Bu ne dahice bir fikir, bu ne melodi, bu ne ses. Bu devrimin tam kalbinden geliyor. Devrimler olurken şiirin nasıl olması ve nasıl yazılması gerektiği düşüncesini sarsıyor."

Videonun yayınlanmasından birkaç gün sonra BBC Farsça, Şervin Hacıpur'un tutuklandığını ve özgün yayının erişiminin kaldırıldığını bildirdi. Ancak geçmişteki Farsça protesto şarkıları gibi, dijital formatta da olsa, video dolaşmaya ve yankılanmaya devam ediyor.

Güvenlik güçlerini protesto ve saldırı videolarının arka sesi olarak veya arabalarda çalınıp dinleniyor.

Aşağıda, Zuzanna Olszewska'dan "Beraye"nin İngilizce çevirisi ve Şervin Hacıpur'un özgün Farsça dizeleri.

(AEK)