COP26'ya özel jetle seyahatin iklime etkisi ne boyutta?

* Fotoğraf: Pixabay

Dünyanın dört bir yanından liderler ve delegeler, iklim krizine ilişkin sorunlar ve çözümlerin ele alındığı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 26’ncı Taraflar Konferansı (COP26) zirvesi için İskoçya'da. Ama zirve için yapılan seyahatler ise eleştiri konusu oldu.

Özellikle de dünya liderleri ve delegelerin özel jetleriyle zirveye katılmasına eleştiriler yöneltildi. 

BBC Türkçe, özel jetlerin karbon ayak izi ve çevresel etkileri ne boyutta olduğunu ve liderlerin bu etkiyi azaltmak için ne yapabileceklerini derledi.

Glasgow'a kaç özel jet geldi?

Uçuşları takip eden FlightRadar24'e göre 27 Ekim'den bu yana İskoçya'nın Glasgow, Prestwick ve Edinburgh havalimanlarına hareket eden ve ticari olmayan uçuşların sayısı yaklaşık 182 idi.

Bu, hesaplamanın yapıldığı tarihten altı gün öncesine göre uçuş sayılarının iki katına çıktığı anlamına geliyor. Kargo ve yolcu uçakları ile ABD Başkanı Biden'ın Air Force One gibi ulusal charter uçakları bu hesaplamaya dahil değil.

Uçuş analitiği şirketi Cirium'un aktardığına göre 1 Kasım'a kadarki dört gün içinde Glasgow ve çevresine iniş yapan özel jetler ya da VIP uçuşların sayısı 76 idi.

Özel jetle yolculuk yapmanın karbon ayak izi nedir?

Uçuşlardan kaynaklanan sera gazı salımlarının büyük bir bölümünü fosil yakıtların kullanılmasından ortaya çıkan karbondioksit (CO2) oluşturuyor. Bu da küresel ısınmaya katkıda bulunuyor.

Uçuşlar, kilometre başına yapılan karbon salımında, diğer ulaşım yöntemlerine göre en kötü seçenek. Ancak uçakların büyüklüğü, doluluk oranları ve verimliliğine göre de uçuşların karbon salımları arasında belirgin farklar bulunuyor.

Özel jetler genellikler yolcu başına ticari uçuşlardan çok daha fazla karbon salımına sebep oluyor.

Lider başına, tek bir uçuş için 1.5 tonluk salım

Özel jetlerin oldukça farklı modelleri var ancak Cessna Citation XLS modeli, en popülerlerinden biri ve bir saatte ortalama 1,023 litre jet yakıtı tüketiyor.

COP26'ya katılan liderlerin bazılarının yaptığı gibi Roma'dan Glasgow'a bir seyahat yaklaşık 2 saat 45 dakika sürüyor. Yani bu yolculuk için 2,813 litre jet yakıtı gerekiyor.

İngiltere'nin Enerji İş, Enerji ve Endüstriyel Strateji Bakanlığı (BEIS) verilerine göre her bir uçuşun yakıt tüketimi, 2,52 kg karbondioksit salımına sebep oluyor. Bu da söz konusu özel jet uçuşunda 7,1 ton karbondioksit salımı yapıldığı anlamına geliyor.

BEIS, “azami iklim etkisinin ölçülebilmesi için”, karbon salımlarının 1,9 ile çarpılmasını öneriyor. Bunun sebebi uçakların karbondioksit dışındaki diğer salımlarını da kapsama almak. Bu yüzden özel jetle yapılan bir uçuşun sebep olduğu salım toplam 13,5 ton karbondioksit eşdeğerine yükseliyor. Uçakların 9 kişilik kapasitesi olduğu düşünüldüğünde her bir yolcu bu yolculuk süresince 1.5 tonluk salım yapıyor.

Yolcu uçaklarıyla gitselerdi salımları nasıl değişecekti?

Liderler Roma'dan Glasgow'a yolcu uçaklarıyla seyahat etselerdi her birinin bu yolculuk için salımı çeyrek tona düşecekti. Çünkü ticari uçaklar jet uçaklara göre saat başına daha fazla yakıt tüketmesine rağmen, daha fazla yolcu taşıma kapasiteleri olduğu için kişi başına daha az salıma sebep oluyorlar.

Oxford Üniversitesi'nden karbonsuzlaşma alanında uzman Dr. Debbie Hopkins, "Uçakların kalkış ve inişleri sırasında, ne kadar insan taşıdığından bağımsız olarak, büyük miktarlarda yakıt tüketiliyor. Ticari uçaklar, halihazırda çevreyi fazlasıyla kitleten bir ulaşım aracıyken, özel jetlerle durum daha da kötüleşiyor" diyor.

Liderler neden yüz yüze görüşüyorlar?

Nisan ayından ABD Başkanı Joe Biden, dünya liderlerinin katıldığı sanal bir iklim zirvesi düzenlemişti. Ancak zirvede yüz yüze görüşmelerin değeri de konu olmuştu.

Zirveye katılan Sierra Leone Cumhurbaşkanı “Uzun bir yolculuk yaptım çünkü orada olmak zorundayım. Sierra Leone'nin karşılaştığı çevresel güçlüklerden bahsediyoruz ancak oraya gelmezsen bunları nereden bilecekler?” demişti.

Birleşik Krallık Dışişleri Bakanlığı Sekreteri Liz Truss bu gibi toplantılarda anlaşmaları sonuçlandırmak için yüz yüze görüşmelere ihtiyaç olduğunu belirtmişti.

G20 neden Roma'da düzenlendi?

Sosyal medyada sıklıkla sorun bir diğer soru da G20 zirvesinin COP26'dan hemen önce neden Roma'da düzenlendiği. G20 dünyanın büyük ekonomileri ve Avrupa Birliği'nden oluşan bir grup ve yılda bir kez, o yıl gruba başkanlık yapan ülkenin ev sahipliğine toplanıyor.

COP26 ertelenmeyip Kasım 2020'de düzenlenebilseydi, G20 zirvesi Suudi Arabistan'ın Riyad kentinde toplanacaktı.

Öte yandan 30 ve 31 Ekim'de Roma'da buluşan liderler yaygın olarak en aşırı hava olaylarını önlemek için ön koşul olarak görülen karbon emisyonlarını 2050'ye kadar durdurma taahhüdünde bulunmakta başarısız olmuştu.

COP26 hakkında

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, 1992 yılında 100’den fazla ülke tarafından küresel emisyonları düşürmek ve Dünya’nın iklimini korumak için imzalandı. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, iklim değişikliğiyle mücadelede farklı sorumlulukları olduğunu ancak birlikte hareket edilmesi gerektiği konusunda anlaşmaya vardı.

2015 yılında Paris’te gerçekleşen COP21, bütün ülkelerin küresel ısınmayı 1,5-2 dereceyle sınırlama konusunda resmen anlaştığı ilk zirve oldu.

Paris İklim Anlaşması çerçevesinde, 196 ülke düzenli olarak ulusal ve kolektif gelişmeleri raporlama kararı aldı. 2020’de ilk kez planlanan raporlama, Covid-19 salgını nedeniyle bu yıl gerçekleşiyor.

TIKLAYIN - İklim Zirvesi başlıyor: Neden kritik?

26. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26), uzmanlar tarafından Paris İklim Anlaşması’nın test edileceği ilk zirve olarak tanımlanıyor. Öte yandan bilimsel çalışmalar bugüne kadar verilen ulusal taahhütlerin bu hedefin gerisinde kaldığını belirtiyor.

TIKLAYIN - Ülkeler iklim krizine karşı verdikleri taahhütlerde yetersiz

Süreç

İngiltere ev sahipliğinde İskoçya’nın Glasgow kentinde gerçekleşen COP26 31 Ekim Pazar günü açılış konuşmalarıyla başladı. 

120 dünya liderini ve dünyanın dört bir yanından on binlerce katılımcıyı bir araya getiren konferans 12 Kasım tarihine kadar devam edecek.

COP26'da liderler 1 ve 2 Kasım boyunca açılış konuşmaları yapacak ve iklim hedeflerini katılımcılara sunacaklar. 3-12 Kasım arası program: finans, enerji, gençlik, kamuoyu desteği, doğa, değişim ve adaptasyon, bilim ve inovasyon ve ulaşım temalı günler halinde devam edecek.

Finans temalı günün açılışını İngiltere Maliye Bakanı Rishi Sunak yapacak. Sunak, Paris Anlaşmasının hedeflerine ulaşmak için sunulan fonları anlatacak. Enerji temalı günde ise kömürden temiz enerjiye geçiş ve IPCC raporu üzerine konuşmalara Birleşik Krallık Ticaret Bakanı ve COP26 Başkanı Alok Sharma öncülük edecek.

Greta Thunberg, 5 Kasım Cuma günü Glasgow'da üç yıl önce başlattığı ve dünyaca tanınmasına sebep olan "Gelecek için Cumalar" eylemini yapacak.

COP26 konferansının tüm etkinlikleri Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nin (UNFCCC) internet sitesinde canlı yayınlanacak.

Hedefler

COP26'nın resmi hedefleri dört maddede özetleniyor:

• Tüm ülkelerin 2050 yılına kadar net sıfır taahhüdünde bulunması ve küresel ısınmayı 1,5 derecede tutma hedefine yönelik çalışmaların başlaması.
• İnsanları ve doğal yaşam alanlarını korumak için işbirliklerinin gerçekleşmesi.
• İklim değişikliğiyle mücadele ve uyum çalışmaları için zengin ülkelerden fon sunulması.
• Paris İklim Anlaşmasını işler hale getirmek üzere yazılan Paris Kurallar Kitabı'nın tamamlanması.

(TP)