Kazakistan'da zam protestoları: Hükümet istifa etti

* Fotoğraf: Liveuamap / Twitter

Haberin Kürtçesi için tıklayın

Kazakistan’da akaryakıta gelen zamlarla birlikte Pazar gününden beri ülkede devam protesto gösterileri sonrasında hükümet istifa kararı aldı.

Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, hükümetin istifasını kabul etti. 

Bu sabah itibariyle eski başbakan yardımcısı Alihan Smaylov'un Başbakanlık görevine getirildiği açıklandı.

Olaylar nasıl başladı?

Ülkede olaylar Pazar günü hükümetin LPG’ye uygulanan tavan fiyatların kaldırmasıyla başladı. Hükümetin bu hamlesiyle birlikte LPG fiyatları iki katına çıkarken halk da Pazar gününden itibaren ülkenin akaryakıt üreten bölgesi Mangistau başta olmak üzere birçok yerde sokağa döküldü. Protestocular, yeni zamlarla birlikte 120 tenge (0,27 dolar) seviyesine çıkan LPG fiyatlarının 60 tengeye düşürülmesini istedi.

Protestolar üzerine Pazartesi günü Twitter hesabından açıklama yapan Cumhurbaşkanı Tokayev, fiyatlarla ilgili bir komisyon kurulduğunu belirtti ve "Devlet Başkanlığı İdaresi çalışanlarının dahil edildiği Hükümet Komisyonu Aktau'da çalışmalarına başladı. Devlet Operasyon Merkezi de kesintisiz olarak çalışmalarını sürdürüyor. Göstericiler, sorumluluk bilinciyle hareket etmeli ve diyaloğa hazır olduklarını göstermeli" dedi.

Ardından Kazakistan hükümeti, Mangistau eyaletinde fiyatları düşürme karar aldı. Hükümetten yapılan açıklamada, "Hükümet komisyonu, Aktau kentindeki İntimak meydanında toplanan protestocularla görüştü. Görüşmede, Aktau kentindeki öncü grupla yapılan müzakereler sonucunda alınan kararlar, yani devlet şirketi Kazmunaygaz'ın sosyal sorumluluğu kapsamında Mangistav bölgesinde LPG fiyatının düşürüleceği ve litre fiyatının 50 tenge olarak belirleneceği bildirildi” denildi.

Meydanda toplananlar hakkında cezai işlem uygulanmayacağı sözünü de veren hükümet, tarafların tüm sorunların yapıcı diyalog ve mevcut yasalar kapsamında çözülmesinde mutabakat sağladığını aktardı.

Eylemler devam etti

Fakat ülkenin birçok noktasında göstericiler protesto gösterilerine devam etti. Gazeteci Nazgul Kenzhetay, hükümetin adımlarına karşılık eylemlerin devam etmesine ilişkin Twitter hesabından yaptığı paylaşımda protestoların tek nedeninin gaz fiyatına yapılan zam olmadığını belirtti:

"Kazakistan'daki protestoların ana sebebi sadece gaz fiyatının yükselmesi değil. Orta Asya'nın en zengin petrol ülkesinde yaşamalarına rağmen, yüksek işsizlik ve refah seviyesinin düşüklüğü, ardı ardına gelen zamlar halkı sokaklara döktü."

Kazakistan’daki protestoların ana sebebi sadece gaz fiyatının yükselmesi değil.

Orta Asya’nın en zengin petrol ülkesinde yaşamalarına rağmen, yüksek işsizlik ve refah seviyesinin düşüklüğü, ardı ardına gelen zamlar halkı sokaklara döktü. https://t.co/g7mDqe9UlM

— Nazgul Kenzhetay (@nazgulkenzhetay) January 4, 2022

Dün akşam Almatı’da binlerce gösterici ile güvenlik güçleri karşı karşıya gelirken bir AFP Muhabiri, hükümet karşıtı sloganlar atan beş bin kişi kadar kalabalığa polisin göz yaşartıcı gazla müdahale ettiğini duyurdu.

Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları kullanılamazken, eylem haberlerinin yer aldığı iki internet sitesi kapatıldı.

Cumhurbaşkanı Tokayev, Almatı ve Mangistau’da, 19 Ocak'a kadar olağanüstü hal (OHAL) ilan etti. Almatı ve Mangistau bölgelerinde 23.00-07.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı da konuldu.

İçişleri Bakanlığı dünkü eylemler sırasında başta Almatı, Çimkent ve Taraz olmak üzere birçok yerde yaklaşık 200 kişinini “kamu binalarına zarar verme” suçlamasıyla gözaltına alındığını açıkladı. Bakanlık 95 polis memurunun yaralandığını söylerken kaç göstericinin yaralandığına dair ise bilgi vermedi.

Aerial view of protest in Almaty https://t.co/exTdHNQqTx pic.twitter.com/l8QLdoz1LR via @jardemalie

— Liveuamap (@Liveuamap) January 4, 2022

Görüşme sonrası istifa

Bu sırada kabine üyeleriyle konuşan Tokayev, fiyatların normale döndürülmesini ve fiyat kontrollerinin yapılmasını istedi. Tokayev sadece akaryakıtın değil “toplumsal olarak önemli ürünlerin” fiyatının da düzenlenmesini istedi. Bu görüşmeden kısa bir süre sonra ise Kazakistan hükümeti istifa kararı aldı. 

2011’den beri en büyük gösteri

1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Kazakistan’da en son 2011’de benzer bir protesto gösterisi yaşanmıştı. Şu anki gösterilerin başladığı yer olan Mangystau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011’de güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti.

Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu lider Nursultan Nazarbayev 2019'de devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Tokayev seçilmişti.

• NOT: 81 yaşındaki Nazarbayev devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin. Güvenlik Konseyi Başkanlığı görevini sürdüren Nazarbayev, "Ulusun Lideri'' sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip.

Kazakistan’da protestolar sıkı bir şekilde kontrol ediliyor. Parlamentosunda muhalefet bulunmayan ülkede, önceden bildirimde bulunmadıkça protesto gösterileri yasa dışı sayılıyor. Bu nedenle ülkede bu tür halk protestoları nadir olarak görülüyor.

(TP)

* Kaynak: BBC Türkçe, Al Jazeera