Medyada kadın haberlerine bakış ve kadın fotoğrafçılar

Toplumsal Cinsiyet Odaklı Haber Fotoğrafçılığı Atölyesi'nin Zoom programı üzerinden gerçekleşen ikinci oturumu 6 Ağustos Perşembe günü düzenlendi.

12 katılımcının yer aldığı oturumda bianet kadın-LGBTİ+ editörü Evrim Kepenek, “Ana akım ve alternatif medyanın kadına ve kadın haberlerine bakışının analizi ve BİA haber portalında kadın odaklı haberciliğin işleyişi” adlı bir sunum yaptı.

TIKLAYIN -  İlk oturum: Neden toplumsal cinsiyet odaklı habercilik?

*İkinci gün oturumu 

Haber-belgesel fotoğrafçısı Özcan Yurdalan ise haber fotoğrafçılığının tarihini anlattı ve toplumsal cinsiyet temelli paralel bir tarih okuması gerçekleştirdi.

“Haberi kim için ve neden yapıyorum?”

bianet kadın-LGBTİ+ editörü Evrim Kepenek, habercilikte ilk adımın haberi seçmek ve hangi tarafta olduğunu belirlemek olduğunu söyleyerek şöyle devam etti:

“Haber konusu seçtiğiniz anda tarafınızı da seçmiş oluyorsunuz. Kadın, çocuk ve LGBTİ+ olarak seçerseniz o taraftasınızdır. Bir habere başlarken de 'ben bu haberi kim için ve neden yazıyorum?', 'bu haber kimin yararına?' sorularını kendinize sormanız gerekiyor.  Ve yaptığınız haber hak odaklı olmalıdır. Bu soruları haberin belli aşamalarında kendinize sorup yanıtına göre 'hak odaklı' olup olmadığını test etmiş olursunuz.

*İkinci gün oturumu

“Haberlerde ayrımcılık ve cinsiyetçilik yapılmamalıdır. Haberinizde hak ihlaline uğramış ve mağdur biri varsa o kişiyi yazdığınız haberde bir daha mağdur etmemelisiniz. Bunu da kullandığınız dil ve fotoğrafla yapabilirsiniz.

“Toplumsal cinsiyet odaklı habercilik yaparken, uzman görüşünde mutlaka cinsiyet dengeliliği sağlanmalı ve kadın-erkek-LGBTİ+ oranlarına dikkat etmeliyiz.

“Haberleriniz sarsıcı, tık alma derdinde olmamalı ve haberiniz bilgi verici olmalıdır.

“Haberinizde fail varsa, fail odağından bakmazsınız ve şiddeti meşrulaştıracak bir dil kullanmamalısınız. Şiddete bahane üretmemelisiniz; 'gerekçe' yerine 'için' gibi bir kelimeyi kullanmanızı tavsiye edebilirim.

“Haberlerde kadın beyanını esas almalısınız.”

Dikkat edilmesi gereken unsurlar

*Evrim Kepenek'in sunumu

Kepenek, toplumsal cinsiyet odaklı habercilik yaparken dikkat edilmesi gereken unsurları şöyle sıraladı;

•  Taraflarla iletişime geçmek
•  Haber kaynaklarıyla görüşüp, konuyu tüm boyutlarıyla ele alıp üzerine gitmek
•  Bir iddianame varsa ona ulaşmak
•  Haberi istatiktiksel verilerle güçlendirmek
•  Her zaman gazetecilik sorularını sormak. Bunu yaparsak, konuyu çok iyi anlarız ve karşıya da aktarabiliriz.
•  Bir erkek açısından değil, kadın, LGBTİ+ açısından bakmak
•  Edilgen dil kullanmamak
•  Haberi pornografik hale getirmemek
•  Militarist dil kullanmamak
•  Sıfatlardan kaçınmak ve kategorize etmemek
•  Sembolikleştirmemek
•  Şiddete yol gösterici olmamak
•  Cinsiyetçi klişeler kullanmamak
• Sade bir dille yazmanızı öneriyoruz.
• Çok detay vermeye, illa 5N 1K'yi uygulamaya gerek yok özellikle şiddet ve istismar haberlerinde. Çocuğun ve kadının uğradığı hak ihlalini anlatın yeterli. Hangi mahallede oturuyordu, kaç kardeşti vs gibi detaylara hak ihlalinin derecesini anlatmak açısından bir etkisi yoksa girmenize gerek yok.
• Failin mesleği dolayısıyla şiddet ortamı yaratma ihtimali varsa onu verebilirsiniz.  

Fotoğraf konu ile bağlantılı olmalı

“Haberinizde klişe fotoğraflar kullanmamalısınız” diyen Kepenek, haber fotoğrafı konusunda şunları söyledi:

“Haberde kadın ve çocuk yüzü kullanmayın. Fotoğrafınızın konu ile bağlantısı olsun elbette ama mor kadın yüzleri, zavallı çocuklar olmasın. Kullanılan kadın fotoğrafı üzerinden başka mesajlar vermeyin. Mesela bir kadın cinayeti haberinde, kadının sosyal medya hesabından alınmış bir fotoğrafı kullanmayın. 

“Fotoğrafınız mağdur profile de çizmesin. Bunların yerine sahadan ve eylemlerden fotoğraflar kullanabilirsiniz. Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği'nin örnek fotoğraflarından yararlanabilirsiniz."

Haberlerde yapılan hatalara da değinen Kepenek, “Genelde yapılan hata olaylara münferit olarak bakmak oluyor. Bu şekilde bakılmamalı, aksine şiddetin sistematik olduğunu anlatmalısınız. Bir de fail adına haberde bahane üretmeyin, şiddetin bahanesi olmaz” dedi.

Cinsel istismar haberleri

Kepenek, cinsel istismar haberlerinin nasıl yazılacağını da anlatarak, çocukların beden ve ruhsal bütünlüğüne yönelen her türlü cinsel saldırının cinsel istismar olduğunu söyledi ve şunları da aktardı:

"İstismar tek başına çatı bir kavram. Sözlü, fiziksel, ruhsal her türlü cinsel taciz ve eylemin hepsi cinsel istismardır.

"“Çocuğa tecavüz” yerine “çocuğa yönelik cinsel istismar" demek gerekiyor.

"Faili ve suçu teşhir etmek gerek; cinsel istismarda bulundu, cinsel istismara maruz bıraktı, cinsel istismara uğradı demek gerekiyor.

"Suça ve faile aidiyet eklenmemeli; tecavüzcüsü değil “tecavüz eden, cinsel saldırıda bulunan”, istismarcısı değil “istismar eden, istismarda bulunan” demek gerekiyor.

"Çocuğun cinsel istismara "nasıl" uğradığı asla anlatılmamalı. Gizlilik ve mahremiyet ilkesi çiğnenmemeli.

"Failin iddialarına asla yer verilmemeli. Çocuk beyanı esastır."

Kepenek, katılımcılara habercilik yaparken kullanabilecekleri ve faydalanabilecekleri kaynakları da sıraladı.

Fotoğraf tarihinde kadın fotoğrafçılar

*Özcan Yurdalan'ın sunumu

Yurdalan, haber ve belgesel fotoğraf tarihinde kadın fotoğrafçıların varlığına bir bakış denemesi sundu. Yurdalan’ın aktardığı bilgiler şöyle;

* Kadınlar tarafından üretilen fotoğraflar 1835’li yıllar arasında. 1840’lı yıllarda da kadın fotoğrafçılar Danimarka, Almanya, Fransa ve İsviçre’de ilk fotoğraf stüdyolarını kurdu.

* 1900’lü yıllarda The Ladies Home Journal gazetesi, yıl boyunca her ay “ABD’nin önde gelen kadın fotoğrafçıları” başlığıyla bir yazı dizisi yayınlıyor.

* Ayrıca bu yıllarda İskoç fotoğrafçı Christina Broom kartpostal fotoğraflar satmaya başlıyor ve daha sonra Birleşik Krallık’ın ilk kadın basın fotoğrafçısı olarak çalışmaya başlıyor. Ayrıca Sufrajet hareketinin fotoğrafçısıdır.

80’ler boyunca ajanslar kuruluyor

*Özcan Yurdalan'ın sunumu

* 1917’de Naciye Hanım, Türk Hanımlar Fotoğrafhanesi’ni kurdu. 1923’te de Muzaffer Hanım seyyar fotoğrafçılığa başladı.

* 1940 yılında Gisele Freund, Life için fotoröportajlar yaptı. 

* Format, 1983’te İngiltere’de ilk kadın fotoğrafçılar ajansıdır ve Maggie Murray ile Val Vilmer tarafından kurulmuştur. Ajans 2003’te kapandı.

* 80’ler boyunca, çok önemli ajanslar kuruldu. Ferrato, ülke çapında aile içi şiddeti fotoğrafladı. Çalışmaları, aile içi şiddetin gizli dünyasının bir ifşası olan Living With the Enemy yayınlandı.

* 2012 yılında Erivan’da kadın fotoğrafçılar 4Plus fotoğraf ajansını kurdu.

* 2017 yılında Women Photograph kuruldu. Kadınların, bağımsız görselcilerin seslerini yükseltmek için başlatılan bir girişimdi. 100’den fazla ülkede 100’den fazla fotoğrafçıyı içerir.

* 1936-2011 tarihleri arasında kadın foto muhabirleri ve belgesel fotoğrafçılar tarafından çekilmiş  140 fotoğraf İspanya İç Savaşı, İkinci Dünya Savaşı ve Vietnam Savaşı’ndan Balkanlar, Afganistan, Irak ve Libya’daki daha yeni uluslararası çatışmalara kadar çeşitli askeri harekatlarda yer alarak savaşın karmaşık gerçekliğine dair bir içgörü sunuyor.

Yurdalan, günümüzdeki ajanslardan ve kadın fotoğrafçılardan da söz etti. Katılımcıların sorularının ardından oturum sona erdi. 

Özcan Yurdalan kimdir? 

1955'te Adana’da doğdu. 1977'de AFSAD (Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği) kurucuları arasında yer aldı. 1980’e kadar çeşitli gazetelerde, dergilerde ve DİSK-Genel İş Sendikası Foto Film Merkezi’nde çalıştı. 1999 yılında çocuklarla fotoğraf atölyelerini başlatan ve metodolojisini oluşturan grubun içindeydi. 2000 yılında Fotoğraf Vakfı, 2005 yılında Nar Fotoğraf Ajansı kurucuları arasında yer aldı. Yayınlanmış sekiz seyahatnamesi, bir seyahat denemeleri kitabı, bir belgesel fotoğraf ve fotoröportaj metodolojisi kitabı, bir de “gezi isyanı” sürecini izleyen fotoğrafçıların deneyimlerini içeren kitabı bulunuyor. Çeşitli kentlerde belgesel fotoğraf seminerleri sürdürüyor, çocuklarla fotoğraf atölyelerine katılıyor, fotoğraf kuramına ilişkin yazılar yazıyor, uzun yolculuklara çıkıyor.

Evrim Kepenek kimdir?

bianet kadın ve LGBTİ+ haberleri editörü. bianet stajyerlerinden. Cumhuriyet, Birgün, Taraf, DİHA, Jinha ve Jin News için çalıştı. Sivil Sayfalar, Yeşil Gazete, Journo ve sektör dergileri için yazılar yazdı. "Okulun Duzi" belgeselini yönetti. Hemşin kültür dergisi GOR’un yazarlarından. Yeşilden Maviye & Karadeniz'den Kadın Portreleri, Sırtında Sepeti, Medya ve Yalanlar isimli kitaplara katkı sundu. 2011 Musa Anter Gazetecilik ödülü sahibi. İstanbul Üniversitesi Avrupa Birliği bölümünden mezun oldu, eğitimine Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde devam etti.

* Atölye BİA haberleri için tıklayın.

(SO/AÖ)