Toplumsal cinsiyet odaklı habercilikte görsel kullanımı

Toplumsal Cinsiyet Odaklı Haber Fotoğrafçılığı Atölyesi'nin Zoom programı üzerinden gerçekleşen dördüncü oturumu 10 Ağustos Pazartesi günü düzenlendi.

*Dördüncü oturum

12 katılımcının yer aldığı oturumda fotoğrafçı Özcan Yurdalan, haber fotoğrafında bağlamın inşası, künye, fotoğraf altı yazımını anlattı ve fotoğraf arşivlemenin önemine, yöntemine değindi.

Fotoğrafçı Serra Akcan ve Şehlem Kaçar’da anaakım medya ekosistemine değinerek toplumsal cinsiyet odaklı haberlerde kullanılacak fotoğraflarda dikkat edilmesi gereken noktaları anlattı.

“Künyesiz fotoğraf haber fotoğrafı değildir”

*Özcan Yurdalan

Alt yazısı olmayan fotoğraf, sayfa süsüdür. Bir fotoğraf mutlaka altyazısıyla birlikte yayınlanmalıdır” diyen Yurdalan, haber ve fotoğraf ilişkisine değinerek fotoğraf alt yazısının önemine şöyle vurguladı:

“Bir haber fotoğrafının ne olduğu, ne zaman çekildiği, nasıl servis edildiği çok önemli. Fotoğraf alt yazısında gazeteciliğin temel ilkeleri olan temel soruları karşılayan cevaplar yer almalı.

“Haber fotoğrafında altyazı fotoğrafın bağlamıdır. Fotoğrafın farklı anlamlara kaymaması için, altyazısı önemlidir. Her fotoğraf bize bir şey söyler. Altyazı fotoğrafın anlamını değiştirebilir.”

“Fotoğraf altı yazısı, fotoğrafın ayrılmaz parçasıdır”

*Fotoğraf altında 5N1K

“Kim çekti, nereden dağıldı, hangi kanaldan geldi” unsurları bir medya okuryazarının haberde değerlendireceği unsurlardır. Dolayısıyla bu bilgileri vermemiz lazım. Bir fotoğrafın güvenilirliği de bu üç sorunun cevabından geçer. Bu soruların cevabı da künye ve fotoğraf altı yazısında yer alır.

“Fotoğrafın künyesinin olması, fotoğrafın bağlamını da veren bir şeydir. Bir fotoğraf altı yazısı fotoğrafın ayrılmaz parçasıdır.

“Fotoğraf altı yazısında 5N1K bilgisinin verilmesi gerekiyor. Haber fotoğrafçısı teknik bir kayıtçı değildir. Hazırladığı haberin bilgisine ve o haberi destekleyecek kültüre sahip olan kişidir.

Yurdalan daha sonra fotoğraf arşivlemeyle ilgili bir video izletti ve şöyle devam etti:

“Çektiğiniz fotoğraflar arşivlenmediği sürece havaya salınan içi gaz dolu balondur. Bizim toplumumuzda da herhangi bir görsel bellek yok aslında. Biz görsel bellekten uzak bir aidiyete sahibiz. Fotoğraf arşivlemeyle kendi görsel belleğimizi oluşturabiliriz."

Anaakım medya ekosistemi

*Serra Akcan

Anaakım medya sistemini anlatan Serra Akcan, fotoğrafçıların dikkat etmesi gereken noktaları şöyle sıraladı: 

“Belgelediğiniz kişilerin hayatlarını tarafsız gazetecilik bahanesiyle tehlikeye atamazsınız. Protesto görüntüleri çekiyorsanız sorumluluğunuzu düşünün, duyarlı ve dikkatli hikaye anlatımı yaparak zararı en aza indirgemelisiniz.

“Yaşam ve ölüm ile ilgili fotoğraf çekme hakkınızı öncelerken bu ayrıcalığınızı ortaya koymanızın kibir ve gösteri sınırında gezindiğinizi aklınızda bulundurun. Fotoğraflar, fotoğrafladığınız insanlardan daha önemli değil, bunu unutmamak gerekiyor.

“Tarafsızmış gibi davranmadan doğru, dürüst hikayeler anlatmak hala mümkün ve gerekli. Esas olan olay ne? Buna odaklanmak gerekiyor.

“Dürüst ve adil gazetecilik yaparken insanların kimliklerini koruyabilirsiniz."

“Kadınları güçlendiren fotoğraflar kullanın”

*Görsel örnekleri

Akcan, toplumsal cinsiyet odaklı haber yazımında neye dikkat ediliyorsa, haberde kullanılacak fotoğrafa da o şekilde dikkat edilmesi gerektiğini söyledi ve şöyle devam etti: 

“Kadına yönelik şiddet haberinde kadın mücadelesine dair fotoğraflar kullanmalısınız. Onların mücadelesini göstermelisiniz. Mağdurlaştırıcı ya da kötü, temsili fotoğrafları kullanmamalısınız.

"Haberlerde kadınları güçlendiren fotoğraflar kullanın.

“Çekeceğiniz hikayelerde detay çekmeye dikkat edin. Grafikler, duvar yazılar, pankartlar, eylemden görseller kullanabilirsiniz.

Akcan, görsel dili çeşitlendirmek için katılımcılara önerilerde de bulundu.

"Cinsiyet kodları içeren imajları kullanmayın"

*Şehlem Kaçar

Daha sonra Şehlem Kaçar haber fotoğraflarında kullanılan temsili görselleri anlattı.

Kaçar, “Hayatta kalanın yalnızca bir sınıfa, etnik kimliğe, cinsel yönelime veya cinsiyet kimliğine ait olabileceğini düşündürecek imajlar kullanmayın” dedi ve şöyle devam etti:

“Cinsiyet kodları içeren imajlar kullanmayın. Cinsel istismar fotoğraflarında da temsili veya gerçek çocuk fotoğrafı kullanmayın.

*Kötü örnekler

“Güçlendirici, tarafsız, mücadele veren görseller kullanın.

“İstismarla mücadeleye yönelik STK ve kurumların ürettiği bilgilendirici sticker ve görseller , çocukların ve yetişkinlerin psikolojisini gözeten mücadeleyi vurgulayan cümleler içeren tifografik görseller kullanablirsiniz."

10 temel öneri

Kaçar, cinsel şiddetten hayatta kalanlarla röportaj yaparken faydalanılabilecek 10 temel öneriyi de şöyle sıraladı: 

• Bağ kurun
• Düşüncelerinizi yansıtın
• Varsaymayın
• Genellemeyin, şiddet yaşayanlar birbirinden farklıdır
• Sınırlara saygı gösterin
• Doğru tanımlama 
• Bilgilendirin ve onay alın
• Görüşme türü ve güvenlik
• Röportaj
• Röportaj sonrası değerlendirme

(SO)

Özcan Yurdalan kimdir? 

1955'te Adana’da doğdu. 1977'de AFSAD (Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği) kurucuları arasında yer aldı. 1980’e kadar çeşitli gazetelerde, dergilerde ve DİSK-Genel İş Sendikası Foto Film Merkezi’nde çalıştı. 1999 yılında çocuklarla fotoğraf atölyelerini başlatan ve metodolojisini oluşturan grubun içindeydi. 2000 yılında Fotoğraf Vakfı, 2005 yılında Nar Fotoğraf Ajansı kurucuları arasında yer aldı. Yayınlanmış sekiz seyahatnamesi, bir seyahat denemeleri kitabı, bir belgesel fotoğraf ve fotoröportaj metodolojisi kitabı, bir de “gezi isyanı” sürecini izleyen fotoğrafçıların deneyimlerini içeren kitabı bulunuyor. Çeşitli kentlerde belgesel fotoğraf seminerleri sürdürüyor, çocuklarla fotoğraf atölyelerine katılıyor, fotoğraf kuramına ilişkin yazılar yazıyor, uzun yolculuklara çıkıyor.

Şehlem Kaçar kimdir? 

Lisans yıllarında Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde toplumsal cinsiyet, fotoğraf ve eleştirel medya okumaları ile ilgilendi. Yüksek lisansında beden teorileri ve görsel sanatlar üzerine çalışmalar yaptı.

Danimarka Hükümeti Kültürel bursu kazanarak Aalborg Üniversitesi Feminist Araştırmalar Merkezi ve Eşitlik, Çeşitlilik ve Toplumsal Cinsiyet bölümleriyle bir dönem birlikte çalıştı. Amargi Kadın Kooperatifi'nde kolektifin bir parçası olarak görsel anlatım dili ve feminizm üzerine çeşitli üretimler gerçekleştirdi.

2016 yılında Helsinki Üniversitesi Medya Bölümü’nde ziyaretçi araştırmacı olarak bulundu, aralarında “Cinsel Şiddet Alanında Hak Temelli Habercilik Kılavuzu” da olan pek çok yayına ve akademik yayına imza attı. İstanbul Kadın Müzesi gönüllüsü, Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği’nde medya atölyeleri yürütüyor.

İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Bilimleri Bölümü’nde fotoğraf ve toplumsal cinsiyet üzerine doktora çalışmasını sürdürüyor, İFSAK ve Galata Fotoğrafhanesi'nde Toplumsal Cinsiyet ve Fotoğraf konusunda ders veriyor ve Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği'nde Toplumsal Cinsiyet Temelli Şiddet, Cinsel Şiddet Alanında Hak Temelli Habercilik atölyelerinin yürütücülüğünü yapıyor.

Serra Akcan kimdir? 

1996 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’den mezun olduktan sonra NESOP Boston’da iki senelik mesleki fotoğraf eğitimini aldı. 1999’dan bu yana İstanbul'da fotoğrafçı olarak çalışıyor. Ağırlıklı olarak insan hakları, azınlıklar, kentsel dönüşüm, göç, çevre sorunları, kadın hareketi üzerine görsel hikayelere odaklanarak, ulusal ve uluslararası yayınlar için editoryal fotoğraflar çekiyor, foto-röportajlar ve kısa filmler üretiyor. Görsel üretimin yansıra çocuklar, gençler ve kadınlarla birlikte deneyim ve bilgi paylaşımına dayalı fotoğraf atölyeleri düzenliyor. Çalışmalarına 2003 yılında arkadaşlarıyla kurduğu Nar Photos Fotoğraf Kollektifi bünyesinde devam ediyor.

* Atölye BİA haberleri için tıklayın.